Historia

 

PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO

 

II etap edukacyjny: klasy IV–VI

 

Cele kształcenia

– wymagania ogólne

 

I. Chronologia historyczna.

Uczeń posługuje się podstawowymi określeniami czasu historycznego: okres

p.n.e., n.e., Tysiąclecie, wiek, rok; przyporządkowuje fakty historyczne datom; oblicza upływ czasu między wydarzeniami historycznymi i umieszcza je na linii chronologicznej; dostrzega związki teraźniejszości z przeszłością.

II. Analiza i interpretacja historyczna.

Uczeń odpowiada na proste pytania postawione do tekstu źródłowego, planu, mapy, ilustracji; pozyskuje informacje z różnych źródeł oraz selekcjonuje i porządkuje; stawia pytania dotyczące przyczyn i skutków analizowanych wydarzeń historycznych i współczesnych.

III. Tworzenie narracji historycznej.

Uczeń tworzy krótką wypowiedź o postaci i wydarzeniu historycznym, posługując

się poznanymi pojęciami; przedstawia własne stanowisko i próbuje je uzasadnić.

IV. Zainteresowanie problematyką społeczną.

Uczeń ma nawyk dociekania w kontekście społecznym – zadaje pytania, „dlaczego jest tak, jak jest?” i „czy mogłoby być inaczej?” oraz próbuje odpowiedzieć na te pytania.

 

Treści nauczania

– wymagania szczegółowe

 

 

V. Współdziałanie w sprawach publicznych.

Uczeń współpracuje z innymi – planuje, dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich.

1. Refleksja nad sobą i otoczeniem społecznym. Uczeń:

1) wyjaśnia, w czym wyraża się odmienność i niepowtarzalność każdego człowieka;

2) podaje przykłady różnorodnych potrzeb człowieka oraz sposoby ich zaspokajania;

3) wyjaśnia znaczenie rodziny w życiu oraz wskazuje przykłady praw i obowiązków przysługujących poszczególnym członkom rodziny;

4) wyraża opinię na temat kultywowania tradycji i gromadzenia pamiątek rodzinnych;

5) charakteryzuje społeczność szkolną, z uwzględnieniem swoich praw i obowiązków;

6) podaje przykłady działań samorządu uczniowskiego w swojej szkole;

7) tłumaczy, odwołując się do przykładów, na czym polega postępowanie sprawiedliwe;

8) wyjaśnia, w czym przejawia się uprzejmość i tolerancja;

9) podaje przykłady konfliktów między ludźmi i proponuje sposoby ich rozwiązywania.

2. „Mała Ojczyzna”. Uczeń:

1) opisuje swoją „małą Ojczyznę”, uwzględniając tradycję historyczno- -kulturową i problemy społeczno-gospodarcze;

2) zbiera informacje o rozmaitych formach upamiętniania postaci i wydarzeń z przeszłości „małej Ojczyzny”;

3) wskazuje na planie miejscowości, siedzibę władz lokalnych i na przykładach omawia zakres działań oraz sposoby powoływania władz.

3. Ojczyzna. Uczeń:

1) wymienia i tłumaczy znaczenie najważniejszych świąt narodowych, symboli państwowych i miejsc ważnych dla pamięci narodowej;

2) wskazuje na mapie i opisuje główne regiony Polski;

3) wymienia mniejszości narodowe i etniczne żyjące w Polsce i na wybranych

przykładach opisuje ich kulturę i tradycje oraz wymienia miejsca największych skupisk Polaków na świecie.

4. Państwo. Uczeń:

1) wyjaśnia, w czym wyraża się demokratyczny charakter państwa polskiego, używając pojęć: wolne wybory, wolność słowa, wolne media, konstytucja;

2) wymienia organy władzy w Rzeczypospolitej Polskiej: parlament, prezydent, rząd, sądy i omawia najważniejszą funkcję każdego z tych organów w systemie politycznym;

3) podaje przykłady praw i obowiązków obywateli Rzeczypospolitej Polskiej;

4) omawia wybrane prawa dziecka i podaje, gdzie można się zwrócić, gdy są one łamane.

5. Społeczeństwo. Uczeń:

1) wyjaśnia znaczenie pracy w życiu człowieka i dostrzega jej społeczny podział;

2) opisuje różne grupy społeczne, wskazując ich role w społeczeństwie;

3) podaje przykłady ważnych problemów współczesnej Polski, korzystając

z różnych źródeł informacji (od osób dorosłych, z prasy, radia, telewizji, Internetu).

6. Wspólnota europejska. Uczeń opowiada o uczestnictwie Polski we wspólnocie europejskiej, używając pojęć: Unia Europejska, europejska solidarność, stosunki między narodowe, oraz rozpoznaje symbole unijne: flagę i hymn Unii Europejskiej (Oda do radości).

7. Problemy ludzkości. Uczeń:

1) wyjaśnia, co oznacza powiedzenie: „świat stał się mniejszy” i wskazuje przy czyny tego zjawiska;

2) opisuje i ocenia na przykładach wpływ techniki na środowisko naturalne i życie człowieka;

3) wymienia pożytki i niebezpieczeństwa korzystania z mediów elektronicznych;

4) opowiada o przejawach nędzy na świecie oraz formułuje własną opinię o działaniach pomocowych podejmowanych przez państwa lub organizacje pozarządowe;

5) wyjaśnia na przykładach przyczyny i następstwa konfliktów zbrojnych na świecie.

8. Historia, jako dzieje. Uczeń:

1) odróżnia historię rozumianą, jako dzieje, przeszłość od historii rozumianej, jako opis dziejów przeszłości;

2) wyjaśnia, na czym polega praca historyka;

3) podaje przykłady różnych źródeł historycznych i wyjaśnia, dlaczego należy je chronić.

9. Fundamenty Europy. Uczeń:

1) wyjaśnia znaczenie wynalazku pisma dla wspólnoty ludzkiej;

2) opisuje życie w Atenach peryklejskich, używając pojęć: teatr, filozofia, bogowie olimpijscy (Zeus, Atena, Apollo), mity (Herakles, Odyseusz), olimpiada;

3) charakteryzuje osiągnięcia Rzymu, używając pojęć i terminów: prawo rzymskie, drogi, wodociągi;

4) opisuje narodziny chrześcijaństwa i jego rozpowszechnianie w czasach starożytnych.

10. Państwo polskie za Piastów. Uczeń:

1) opowiada legendy o Piaście i Popielu oraz Lechu, Czechu i Rusie, a także rozpoznaje cechy charakterystyczne legendy;

2) wskazuje na mapie Gniezno i państwo Mieszka I;

3) opisuje panowanie Mieszka I, umiejscawiając je w czasie i używając pojęć: plemię, gród, drużyna, książę;

4) opowiada historię zjazdu gnieźnieńskiego, uwzględniając postacie: św. Wojciecha, Bolesława Chrobrego i Ottona III;

5) wskazuje na mapie Kraków i państwo Kazimierza Wielkiego, umiejscawiając je w czasie;

6) opowiada o panowaniu Kazimierza Wielkiego, z uwzględnieniem powstania Akademii Krakowskiej i uczty u Wierzynka.

11. Mnisi. Uczeń:

1) opisuje klasztor średniowieczny i tryb życia mnichów, używając pojęć: zakon, reguła, ubóstwo;

2) charakteryzuje postać św. Franciszka z Asyżu.

12. Rycerze. Uczeń:

1) charakteryzuje zamek średniowieczny i jego mieszkańców;

2) opisuje charakterystyczne cechy wzoru osobowego średniowiecznego rycerza.

13. Mieszczanie. Uczeń:

1) opisuje miasto średniowieczne, używając pojęć: kupiec, rzemieślnik, cech, bur mistrz, samorząd miejski, rynek, mury miejskie;

2) porównuje warunki życia w mieście średniowiecznym i współczesnym.

14. Chłopi. Uczeń:

1) opisuje warunki życia na wsi średniowiecznej;

2) porównuje życie chłopa z życiem rycerza i mieszczanina.

15. Odkrycie Nowego Świata. Uczeń:

1) umieszcza Krzysztofa Kolumba i jego pierwszą odkrywczą wyprawę w czasie i w przestrzeni;

2) opisuje odkrycie Krzysztofa Kolumba, używając pojęć: karawela, Nowy Świat, Indianie, broń palna;

3) wymienia następstwa wypraw odkrywczych dla Europy i dla Ameryki.

16. Mikołaj Kopernik i jego odkrycie. Uczeń:

1) opowiada o życiu Mikołaja Kopernika, używając pojęć: uczony, astronom, odkrycie nauko we;

2) opisuje i umieszcza w czasie odkrycie Mikołaja Kopernika, wyjaśniając, co znaczy powiedzenie: „Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię”.

17. Jadwiga i Jagiełło. Uczeń:

1) wskazuje na mapie Wielkie Księstwo Litewskie;

2) wyjaśnia przyczyny unii polsko-litewskiej;

3) charakteryzuje osobę Jadwigi i wymienia jej zasługi dla kultury polskiej;

4) opowiada o przyczynach i skutkach bitwy pod Grunwaldem.

18. Dwór Jagiellonów. Uczeń opisuje życie dworskie na Wawelu w okresie panowania Zygmuntów, używając pojęć: dwór, paziowie, komnata, arras.

19. Polski szlachcic. Uczeń:

1) charakteryzuje obowiązki szlachcica wobec państwa, używając pojęć: sejm, sejmik, pospolite ruszenie;

2) opisuje działalność gospodarczą polskiej szlachty, używając pojęć: folwark, pańszczyzna, kmiecie, spichlerz, spław rzeczny – Wisłą do Gdańska.

20. Rzeczpospolita Obojga Narodów. Uczeń:

1) wyjaśnia, na czym polegała unia lubelska i wskazuje na mapie Rzeczypospolitą

Obojga Narodów;

2) opisuje, w jaki sposób dokonywano wyboru króla, używając pojęć: elekcja, pole elekcyjne, koronacja.

21. Rzeczpospolita w XVII w. Uczeń:

1) sytuuje w czasie i omawia wydarzenia potopu szwedzkiego, z uwzględnieniem

obrony Częstochowy i postaci Stefana Czarnieckiego;

2) sytuuje w czasie i opisuje wyprawę wiedeńską Jana III Sobieskiego, używając pojęć: oblężenie, odsiecz, sułtan, husaria.

22. Upadek I Rzeczypospolitej. Uczeń:

1) podaje przykłady naprawy państwa polskiego za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, z uwzględnieniem Konstytucji 3 maja;

2) omawia i sytuuje w czasie wydarzenia powstania kościuszkowskiego, używając pojęć: naczelnik powstania, przysięga Kościuszki, kosynierzy;

3) wyjaśnia, w jakich okolicznościach doszło do upadku państwa polskiego, podaje datę III rozbioru.

23. Formy walki o niepodległość. Uczeń:

1) umiejscawia w czasie powstanie listopadowe i powstanie styczniowe;

2) wymienia cele walki powstańców oraz przykłady represji zastosowanych wobec społeczeństwa po przegranych powstaniach;

3) omawia, na wybranym przykładzie, walkę o język polski w nauczaniu;

4) zbiera z różnych źródeł informacje o zasługach dla rozwoju kultury polskiej: Jana Matejki, Stanisława Moniuszki, Henryka Sienkiewicza i Stanisława Wyspiańskiego.

24. Życie na emigracji. Uczeń:

1) wskazuje na mapie państwa, które przyjęły najwięcej emigrantów z ziem polskich;

2) rozróżnia emigrację polityczną i zarobkową;

3) zbiera z różnych źródeł informacje o zasługach dla kultury polskiej: Fryderyka Chopina, Adama Mickiewicza, Marii Skłodowskiej-Curie, Heleny Modrzejewskiej.

25. Miasto przemysłowe. Uczeń:

1) opowiada o rozwoju uprzemysłowienia w XIX w., używając pojęć: maszyna parowa, kolej żelazna, statek parowy, silnik elektryczny, telegraf, fabryka;

2) wskazuje na mapie najbardziej uprzemysłowione miasta na ziemiach polskich;

3) rozróżnia rzemieślnicze i fabryczne (maszynowe) formy produkcji;

4) opisuje warunki pracy w XIX-wiecznej fabryce.

26. Odrodzenie państwa polskiego. Uczeń:

1) wskazuje na mapie granice II Rzeczypospolitej oraz wymienia jej sąsiadów;

2) wymienia czynniki decydujące o odzyskaniu niepodległości przez Polskę;

3) zbiera informacje o zasługach dla państwa polskiego Józefa Piłsudskiego i Roma na Dmowskiego.

27. Polska w okresie II wojnie światowej. Uczeń:

1) wskazuje na mapie państwa, które dokonały agresji na Polskę;

2) podaje charakterystyczne cechy polityki Stalina i Hitlera wobec własnych społeczeństw i państw podbitych;

3) charakteryzuje życie ludności na okupowanych terytoriach Polski, z uwzględnieniem losów ludności żydowskiej;

4) omawia formy oporu społeczeństwa wobec okupantów;

5) opisuje postawę ludności cywilnej i żołnierzy powstańczej Warszawy.

28. Polska Rzeczpospolita Ludowa. Uczeń:

1) wskazuje na mapie granice Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i wymienia jej sąsiadów;

2) opowiada o Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, używając pojęć: odbudowa zniszczeń wojennych, awans społeczny i likwidacja analfabetyzmu, planowanie centralne, zależność od ZSRR, dyktatura partii komunistycznej, cenzura, opozycja demokratyczna.

29. Solidarność i powstanie III Rzeczypospolitej. Uczeń:

1) wskazuje na mapie III Rzeczpospolitą i jej sąsiadów;

2) opisuje powstanie i działania Solidarności, używając określeń: strajk, walka bez przemocy, stan wojenny, „Okrągły Stół”;

3) wyjaśnia, jakie najważniejsze zmiany zaszły w Polsce w 1989 r.

 

Zadaniem szkoły jest kształtowanie u uczniów następujących postaw:

1) zaangażowania w działania obywatelskie: uczeń angażuje się w działania społeczne;

2) wrażliwości społecznej: uczeń dostrzega przejawy niesprawiedliwości

i reaguje na nie;

3) odpowiedzialności: uczeń podejmuje odpowiedzialne działania w swojej społeczności, konstruktywnie zachowuje się w sytuacjach konfliktowych;

4) poczucia więzi: uczeń odczuwa więź ze wspólnotą lokalną, narodową, europejską i globalną;

5) tolerancji: uczeń szanuje prawo innych do odmiennego zdania, sposobu zachowania, obyczajów i przekonań, jeżeli nie stanowią one zagrożenia dla innych ludzi; przeciw stawia się przejawom dyskryminacji.

 

Szkoła powinna zapewnić takie warunki, by uczniowie:

1) mieli dostęp do różnych źródeł informacji i różnych punktów widzenia;

2) brali udział w dyskusjach na forum klasy i szkoły;

3) mieli realny wpływ na wybrane obszary życia szkoły, m.in. w ramach samorządu uczniowskiego;

4) budowali swoje poczucie wartości i sprawstwa w życiu społecznym oraz zaufanie do innych.