Dokumenty szkolne

DOSTOSOWANIA   WYMAGAŃ   EDUKACYJNYCH

DO  SPECYFICZNYCH  POTRZEB  EDUKACYJNYCH  DZIECI

W   PRZEDSZKOLU

 

Podstawy prawne:

1. Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty (Dz. U. z 2015 r. , poz. 357).

Art. 44c. 1. Nauczyciel jest obowiązany indywidualizować pracę z uczniem na zajęciach edukacyjnych odpowiednio do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia.

2. Nauczyciel jest obowiązany dostosować wymagania edukacyjne, o których mowa w art. 44b ust.8 pkt. 1, do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia, w przypadkach określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 44zb.

2. Rozporządzenie MEN z dnia 10 czerwca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobów oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 843)

§ 3.  Wymagania edukacyjne, o których mowa w art. 44b ust. 8 pkt. 1 ustawy o systemie oświaty dostosowuje się do  indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia.

 

W celu realizacji statutowych obowiązków j. w. nauczyciele opracowując przedmiotowe systemy oceniania zobowiązani są, wziąć pod uwagę poniższe zasady.

Dzieci wymagające pomocy psychologiczno-pedagogicznej w przedszkolu:

-  Dzieci z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi (np. deficyty rozwojowe, obniżenie możliwości intelektualnych, wady wymowy).

-  Dzieci z niepełnosprawnościami (upośledzenie umysłowe, wady wzroku, wady słuchu, niepełnosprawność ruchowa, autyzm, Zespół Aspergera, przewlekła choroba).

-  Dzieci niedostosowane społecznie, z zaburzeniami w funkcjonowaniu emocjonalno-społecznym, z trudnościami adaptacyjnymi.

-  Dzieci z trudnościami w nauce, powstałymi na skutek np. zaburzeń i odchyleń rozwojowych, niepełnosprawności, niedostosowania społecznego, problemów w funkcjonowaniu emocjonalno-społecznym lub niewłaściwego procesu edukacyjnego.

Dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi potrzebują od nauczyciela:  ZROZUMIENIA, AKCEPTACIJ, SZEROKICH KOMPETENCJI, WIĘCEJ WYSIŁKU.

Formy pomocy dziecku o specjalnych potrzebach edukacyjnych:

-  pomoc terapeutyczna (udział w różnych formach terapii na terenie szkoły lub poza nią np. w terapii psychologicznej, w zajęciach wyrównawczych, rewalidacyjnych, w zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych, w terapii logopedycznej, uczęszczanie do klas terapeutycznych)

-  pomoc dydaktyczno-wyrównawcza ( stosowanie na zajęciach takich metod czy sposobów oceniania czy takich metod wychowawczych, które ułatwiają dziecku naukę i społeczne przystosowanie)

-  pomoc medyczna ( stała opieka odpowiedniego lekarza specjalisty, odpowiednie pomoce techniczne np. protezy, okulary, szkła, odpowiednie leczenie – np. w ośrodku rehabilitacyjnym czy sanatorium)

-  pomoc socjalna

Rodziców dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi należy wspomagać:

-  informować o rozwoju dziecka, o jego osiągnięciach i trudnościach, rodzaju potrzebnej pomocy i możliwości jej uzyskania

-  uczyć rodziców ( przez pokaz, instruktaż, ćwiczenia ) umiejętność udzielania pomocy w domu

-  kształtować prawidłowe postawy rodziców wobec dziecka i wzmacniać więzi emocjonalne między rodzicami a dzieckiem

-  udzielać rodzicom porad i interwencyjnej pomocy w załatwianiu różnych spraw związanych z usprawnianiem dziecka, zaopatrzeniem go w środki pomocowe, korzystanie z opieki specjalistów

-  aktywizować rodziców do systematycznego współdziałania nie tylko ze szkołą, ale także z innymi instytucjami niosącymi pomoc ich dziecku.

Nauczyciel powinien dostosować metody i formy pracy z dzieckiem do jego możliwości, uwarunkowanych dysfunkcjami czy sytuacją społeczną. Wiąże się to na przykład z następującymi działaniami:

-  dostosowaniem sposobu komunikowania się z dzieckiem

-  zachowaniem właściwego dystansu

-  wydłużaniem czasu pracy

-  zmianą form aktywności

-  dzieleniem materiału nauczania na mniejsze partie, zmniejszaniem liczby zadań do wykonania, zwiększeniem liczby powtórzeń materiału

-  częstym odwoływaniem się do konkretów

-  stosowaniem metody poglądowości – umożliwieniem poznania wielozmysłowego

-  dostosowaniem liczby bodźców związanych z procesem nauczania

-  zastosowaniem zróżnicowanych kart zadań do samodzielnego rozwiązania

-  powtarzaniem reguł obowiązujących w klasie oraz jasnym wyznaczeniem granic i egzekwowaniem ich przestrzegania.

Dzieci z niepełnosprawnością ruchową – sposoby postępowania i formy pomocy:

-  rehabilitacja ruchowa

-  znoszenie barier architektonicznych

-  organizowanie pomocy koleżeńskiej w zakresie samoobsługi, a także w zakresie wyrównywania braków po okresie absencji, udział w zajęciach dydaktyczno-wyrównawczych

-  ułatwienia „techniczne” podczas pisania – np. mogą pisać na większych formacie, grubszym mazakiem, używać specjalnych nakładek na ołówek czy długopis

-  nie wyłączać dziecko z tych zajęć z których dziecko jest mniej sprawne czy mniej samodzielne

-  udział w zajęciach rewalidacyjnych na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.

Dzieci z dysfunkcją wzroku – sposoby postępowania i formy pomocy:

-  dokładne zapoznanie się z diagnozą okulistyczną, uzyskanie informacji na temat możliwego wpływu wady na funkcjonowanie dziecka i proces dydaktyczny

-  rozwijanie na miarę możliwości dziecka percepcji wzrokowej

-  uwzględnianie deficytów wzrokowych w procesie dydaktycznym

-  zapewnienie odpowiedniego miejsca w klasie

-  przypominanie o konieczności stosowania sprzętu optycznego

-  przygotowywanie dla dziecka specjalnych pomocy dydaktycznych

-  uwzględnianie wolniejszego tempa pracy

-  organizować zajęcia wychowania fizycznego zgodnie z zaleceniami okulisty

-  w razie zmęczenia dziecka zapewnić odpoczynek

-  udział w zajęciach rewalidacyjnych na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego

Dzieci z dysfunkcją słuchu – sposoby postępowania i formy pomocy:

-  dokładne zapoznanie się z diagnozą laryngologiczną ze szczególnym uwzględnieniem informacji na temat wpływu wady słuchu na funkcjonowanie dziecka

-  zwracanie uwagi czy dziecko ma włączony aparat słuchowy i czy jest on sprawny

-  uwzględnianie trudności dziecka podczas zajęć dydaktycznych

-  stwarzanie optymalnych warunków odbioru mowy w klasie

-  pamięć o tym, że dziecko z wadą słuchu, nie potrafi albo jest mu trudno robić kilka rzeczy na raz

-  zwracać uwagę na czytanie ze zrozumieniem

-  usprawniać funkcję słuchowe odpowiednio do możliwości dziecka

-  jeżeli funkcje te są trwale, zaburzone w procesie dydaktycznym, stosować metody wymagające raczej korzystania z percepcji wzrokowej

-  udział w zajęciach rewalidacyjnych na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego

Dzieci z upośledzeniem umysłowym:

-  upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim

-   upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym

-   upośledzenie umysłowe w stopniu znacznym

-  upośledzenie umysłowe w stopniu głębokim

Dzieci upośledzone umysłowo w stopniu lekkim – sposoby postępowania i formy pomocy:

-  wszechstronna stymulacja rozwoju funkcji poznawczych oraz wzbogacanie zasobu słownictwa na miarę możliwości dziecka podczas zajęć rewalidacyjnych i dydaktycznych

-  zindywidualizowanie metod pracy z dzieckiem , sposobu sprawdzania wiadomości

-  włączanie w różne formy aktywności, wspieranie mocnych stron, dostrzeganie i nagradzanie osiągnięć

Dzieci z lekkim upośledzeniem umysłowym realizują tę samą podstawę programową, co dzieci w normie intelektualnej, ale na podstawie orzeczenia wydanego przez poradnię psychologiczną – pedagogiczną o potrzebie kształcenia specjalnego nauczyciel dostosowuje wymagania do możliwości dziecka.

Dzieci upośledzone umysłowo w stopniu umiarkowanym – sposoby postępowania i formy pomocy:

-  udział w zajęciach rewalidacyjnych z przeznaczeniem na wszechstronną stymulację rozwoju psychomotorycznego

-  wyjaśnianie reguł i zasad obowiązujących w społeczeństwie i wdrażanie do ich przestrzegania, kształtowanie odporności na negatywne wpływy środowiska

-  dążenie w pracy z dzieckiem do uzyskania przez niego jak największej autonomii na miarę jego możliwości

-  ćwiczenie porozumiewania się z otoczeniem w najpełniejszy dla dziecka sposób

-  poznawanie alternatywnych lub wspierających metod porozumiewania się, jeśli dziecko napotyka trudności w słownym porozumiewaniu się

-  wdrażanie do uczestnictwa na równi z innymi członkami społeczności, do której należy w różnych formach życia społecznego, zachowując prawo do swojej inności

Dążenie do tego m. in. poprzez uczenie zasad współistnienia społecznego, umożliwienie uczestniczenia w różnych wydarzeniach społecznych, kulturalnych, przybliżanie tradycji i obyczajów lokalnych, narodowych. Wyrabianie dbałości o zdrowie.

Dzieci upośledzone umysłowo w stopniu głębokim – sposoby postępowania i formy pomocy:

-  udział w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych (indywidualnych lub zespołowych) dla osób w wieku 3-24 lat

-  naukę nawiązywania kontaktów i porozumiewania się z otoczeniem w sposób odpowiedni do możliwości i potrzeb dziecka, kształtowanie gotowości do nawiązywania kontaktów

-  usprawnianie psychoruchowe w zakresie dużej motoryki i małej motoryki

-  zdobycie maksymalnej dla dziecka samodzielności w podstawowych sferach życia min. rozwijanie samodzielności w zakresie poruszania się, jedzenia, picia, mycia rąk, ubierania się i rozbierania

-  polisensoryczne poznawanie otoczenia, w którym funkcjonuje dziecko, wzbudzanie zainteresowania środowiskiem, w którym żyje oraz kształtowanie umiejętności funkcjonowania w otoczeniu

-  rozwijanie świadomości własnego ciała, a także wyrabianie orientacji w schemacie własnego ciała i orientacji przestrzennej

-  kształtowanie zachowań społecznych

-  wyzwalanie spontanicznej aktywności poprzez dostarczanie zróżnicowanych bodźców

-  uczenie umiejętności współżycia w grupie

-  rozwijanie współdziałania, przyjemności z kontaktu fizycznego i zaufania do innych

-  rozwijanie umiejętności naśladowania.

Dostosowania edukacyjne dla dzieci z autyzmem – sposoby postępowania i formy pomocy:

-  „podążanie za”

-  holding

-  terapia behawioralna

-  dostosowanie form i metod pracy do specyfiki funkcjonowania dziecka

-  kształcenie specjalne dla dzieci z autyzmem, udział w zajęciach rewalidacyjnych.

Dostosowanie wymagań edukacyjnych dla dziecka z Zespołem Aspergera – sposoby postępowania i formy pomocy:

-  dostosowanie procesu dydaktycznego i wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka – na podstawie opinii poradni psychologiczno – pedagogicznej

-  udział w zajęciach korekcyjno – kompensacyjnych, dydaktyczno – wyrównawczych, tworzenie klas terapeutycznych w celu stymulowania rozwoju poznawczego i zmniejszania trudności w opanowaniu wiadomości i umiejętności

-  dostrzeganie mocnych stron, pozytywnych działań, starań w zakresie wyrównywania braków – w celu budowania pozytywnej samooceny i motywowania do nauki.

Dostosowania edukacyjne dla dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się – sposoby postępowania i formy pomocy:

-  wczesna diagnoza i terapia w formie zajęć korekcyjno – kompensacyjnych, w razie potrzeby także logopedycznych

-  w razie utrzymania się zaburzeń – systematyczna terapia pedagogiczna nastawiona na wyrównywanie deficytów zgodnie z zaleceniami w opinii psychologiczno – pedagogicznej

-  instruowanie rodziców w jaki sposób mogą pracować z dzieckiem

-  dostosowanie procesu dydaktycznego oraz sposobu sprawdzania wiadomości i kryteriów oceniania do potrzeb edukacyjnych i możliwości dziecka na podstawie opinii poradni.

Dostosowania edukacyjne dla dzieci z zaburzeniami mowy – formy pomocy:

-  terapia pedagogiczna na terenie przedszkola i poradni

-  dostosowanie wymagań edukacyjnych do możliwości ucznia na podstawie opinii poradni psychologiczno – pedagogicznej

-  wspieranie dziecka w związku z ryzykiem i trudności w funkcjonowaniu emocjonalno-społecznym.

Dostosowania edukacyjne dla dzieci przewlekle chore – sposoby postępowania i formy pomocy:

-  zebranie informacji na temat choroby dziecka i jej wpływu na jej funkcjonowanie w przedszkolu

-  jeżeli choroba znacznie utrudnia lub uniemożliwia uczęszczanie dziecka do przedszkola – organizowanie nauczania indywidualnego

-  pomoc w wyrównywaniu zaległości w nauce – w formie zajęć dydaktyczno – wyrównawczych

-  organizowanie takich form aktywności i gromadzenia doświadczeń poznawczych, jakie są dla dziecka dostępne, nie wyłączać go pochopnie z zajęć

-  uwzględnianie w procesie dydaktycznym zmiennego samopoczucia i sprawności psychofizycznej dziecka

-  w okresie zaostrzenia choroby nie obciążać dziecka dodatkowymi stresami

-  dbanie o prawidłowe relacje z rówieśnikami.

Dostosowania edukacyjne dzieci  niedostosowanych społecznie – sposoby postępowania i formy pomocy:

-  jasne określanie obowiązujących norm i konsekwentne ich przestrzeganie

-  omawianie niewłaściwych zachowań raczej w kontakcie indywidualnym niż na forum grupy

-  szukanie przyczyny nieprawidłowych zachowań

-  zachęcanie do korzystania z pomocy psychologicznej

-  kierowanie do sadu w przypadku rodziny dysfunkcyjnej

-  proponowanie różnych prospołecznych działań

-  dostrzeganie i nagradzanie pozytywnych zachowań, a nie tylko piętnowania negatywnych

-  udział w zajęciach socjoterapeutycznych

-  udział w zajęciach rewalidacyjnych po uzyskaniu orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.

Dostosowania edukacyjne dla dzieci z ADHD – sposoby postępowania i formy pomocy:

-  poznanie i zrozumienie specyficznych zachowań i emocji dziecka

-  akceptacji, pozytywnego wsparcia

-  zapewnienie pomocy przy wchodzeniu w grupę rówieśniczą

-  ustalenie systematyzacji i wymagań

-  elastyczności w pracy w grupie, dającej możliwość dodatkowej aktywności rozładowania emocji

-  bliska współpraca z rodzicami

-  organizowanie środowiska zewnętrznego

-  stosowanie wzmocnień

-  organizowanie stosowania drastycznych środków wychowawczych (izolacja)

-  skuteczne komunikowanie

-  rutynę codziennych obowiązków

-  konsekwencję w postępowaniu

-  nawiązanie pozytywnego kontaktu emocjonalnego z dzieckiem

-  ustalenie obowiązującego systemu norm i zasad.

Najistotniejsze w pomaganiu dziecku jest: wczesne wykrywanie zaburzeń, współpraca z rodzicami, interdyscyplinarność w pomaganiu, organizowanie jak największej oferty pomocy na terenie placówki, dbanie o rozwój społeczny.

opracowała: Danuta Zdunkowska

 

Zasady dostosowywania wymagań edukacyjnych do specjalnych potrzeb uczniów

dla pierwszego etapu edukacyjnego

 

  Podstawy prawne:

1. Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty (Dz. U. z 2015 r., poz. 357).
2. Rozporządzenie MENz dnia 10 czerwca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków oceniania, klasyfikowaniai promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych. (Dz. U. z 2015 r., poz. 843)

 

Zgodnie z Rozporządzeniem MEN z dnia 10 czerwca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych, nauczyciel dostosowuje wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia:

 

 

1. posiadającego orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania – na podstawie tegoorzeczenia;
2. nieposiadającego orzeczenia lub opinii wymienionych w pkt 1–3, który jest objętypomocąpsychologiczno- pedagogiczną w szkole – na podstawie rozpoznania indywidualnychpotrzebrozwojowych i edukacyjnych oraz indywidualnych możliwości psychofizycznych uczniadokonanegoprzez nauczycieli ispecjalistów,
3. posiadającego opinię lekarza o ograniczonych możliwościach wykonywania przezuczniaokreślonych ćwiczeń fizycznych na zajęciach wychowania fizycznego – na podstawie tejopinii.

 

Podstawowym celem dostosowania wymagań jest wyrównanie szans edukacyjnych uczniów oraz zapobieganie wtórnym zaburzeniom sfery emocjonalno-motywacyjnej. Dostosowanie polega na modyfikacji procesu edukacyjnego, umożliwiającego uczniom sprostanie wymaganiom.

Obszary dostosowania obejmują:

• warunki procesu edukacyjnego tj. zasady, metody, formy, środki dydaktyczne,
• zewnętrzną organizację nauczania (np. posadzenie ucznia słabosłyszącego w pierwszej ławce),
• warunki sprawdzania poziomu wiedzy i umiejętności (metody i formy sprawdzania i kryteria oceniania).

 

Pomoc psychologiczno pedagogiczna obejmuje uczniów:

• Ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się (dysleksja, dysgrafia, dysortografia,dyskalkulia)
• Z zaburzeniami komunikacjijęzykowej,
• Będącemu w sytuacji kryzysowej lubtraumatycznej,
• Z niepowodzeniamiszkolnymi,
• Zaniedbanemu środowiskowo lubwychowawczo,
• Z trudnościami adaptacyjnymi związanymi z wcześniejszym kształceniem się zzagranicą

 

Uczeń zdolny

 

O uczniach zdolnych mówimy w odniesieniu do jednostek przejawiających wysoki poziom zdolności ogólnych (inteligencji) lub posiadających jakąś zdolność specjalną w sferze działalności umysłowej.

Uczniowie zdolni charakteryzują się dwiema podstawowymi cechami: ponadprzeciętnymi osiągnięciami lub potencjalnymi zdolnościami do takich osiągnięć. Cechę pierwszą możemy stwierdzić obserwując rezultaty aktywności ucznia, cechę drugą - badając go instrumentami psychologicznymi np. testami. Pojęcie „uczeń zdolny” służy do określenia jednostek, które pod względem zdolności intelektualnych przewyższają swoich rówieśników. Praca z uczniem zdolnym powinna iść przede wszystkim w kierunku poszerzenia i pogłębienia wiedzy z tematów programowych, jak również poza programowych.

 

Symptomy zaburzeń funkcji biorących udział w procesie czytania i pisania w zakresie różnych przedmiotów nauczania

Formy, metody, sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych

zdolność do efektywnego uczenia się rzeczy nowych stale wyróżniające się wyniki w jakiejś aktywności oryginalność w myśleniu i działaniu duże nasilenie dążeń poznawczych przejawianie wysokiego poziomu myślenia analitycznego łatwość rozumienia i przyswajania symboli abstrakcyjnych                        i stosunków symbolicznych właściwego posługiwania się symbolami we własnym działaniu zainteresowania poznawcze zdolność do koncentracji uwagi, zwłaszcza na treściach abstrakcyjnych wrażliwość na problemy i wytrwałość w ich rozwiązywaniu przeżywanie satysfakcji z rozwiązywania problemów                                 i pokonywania trudności intelektualnych

Indywidualizacja procesu dydaktycznego podczas zajęć edukacyjnych poprzez wzbogacenie i poszerzenie treści nauczania. Przydzielanie uczniowi zdolnemu trudniejszych, bardziej złożonych zadań. Zadawanie  dodatkowych  zadań  podczas  prac  klasowych,  różnicowanie stopnia                  trudności prac domowych. Zachęcanie do podejmowania prac dodatkowych. Stwarzanie uczniowi zdolnemu okazji do swobodnego wyboru zadań trudniejszych,  swobodnej decyzji w podejmowaniu dodatkowych zadań. Zachęcanie do czytania polecanych przez nauczycieli czasopism, książek. Przygotowywanie przez ucznia referatów po przeczytaniu odpowiedniej literatury; stwarzanie możliwości ich prezentacji. Organizowanie konkursów rozwiązywania trudniejszych zadań. Przygotowywanie ucznia do udziału w konkursach szkolnych                      i pozaszkolnych. Przydzielanie uczniowi zdolnemu specjalnych ról: asystenta, lidera itp. Zwiększanie wymagań co do ścisłości i precyzji wypowiedzi ucznia. Współpraca wszystkich nauczycieli uczących ucznia, pedagoga                 i rodziców w celu zapewnienia uczniowi zdolnemu harmonijnego rozwoju. Promowanie ucznia i jego osiągnięć na terenie szkoły i poza nią. W pracy z uczniem zdolnym należy stosować zasady: indywidualizacji, stopniowania trudności, systematyczności, udzielania pomocy koleżeńskiej, powierzanie odpowiedzialnych ról. Główne metody wskazane w pracy z uczniem zdolnym to: metody aktywizujące, problemowe, zespołowe z uwzględnieniem indywidualnych zdolności (asystent, lider), wskazane są zadania o zwiększonym stopniu trudności (karty pracy), teksty źródłowe -analiza, uczestnictwo w konkursach, olimpiadach przedmiotowych, przynależność do kół zainteresowań.

 Uczeń  z trudnościami w czytaniu i pisaniu oraz zagrożony ryzykiem dysleksji

 

Dysleksja - specyficzne trudności w nauce czytania i pisania u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym.

O dysleksji mówimy wtedy, gdy występują zaburzenia w funkcjonowaniu poszczególnych analizatorów: wzrokowego, słuchowego i kinestetyczno-ruchowego, a także w przypadku sprzężenia tych zaburzeń.

Dziecko ryzyka dysleksji to dziecko o nieharmonijnym rozwoju psychomotorycznym, jak również dziecko                                   z nieprawidłowej ciąży, porodu oraz z rodziny, gdzie występowały przypadki opóźnionego rozwoju mowy, leworęczność, dysleksja.

O tym, iż dziecko jest z grupy ryzyka dysleksji, mówimy tylko wtedy, gdy występują ww. zaburzenia przy prawidłowym rozwoju intelektualnym i dobrych warunkach środowiskowych. U dzieci tych występują fragmentaryczne zaburzenia funkcji percepcyjno-motorycznych. Mogą one występować w zakresie funkcji analizatora wzrokowego, słuchowego oraz kinestetyczno-ruchowego.

Dzieci ryzyka dysleksji, a także wszystkie inne dzieci z trudnościami w nauce, wymagają szczególnej pomocy.

 

Symptomy zaburzeń funkcji biorących udział w procesie czytania i pisania w zakresie różnych przedmiotów nauczania	Formy, metody, sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych
EDUKACJA POLONISTYCZNA
– trudności w opanowaniu techniki czytania tj.: głoskowanie, sylabizowanie, przekręcanie wyrazów, domyślanie się, wolne lub nierówne tempo, pauzy, nie zwracanie uwagi na interpunkcję, – niepełne rozumienie treści tekstów i poleceń, uboższe słownictwo, – trudności w pisaniu, szczególnie ze słuchu, liczne błędy np.: mylenie z – s, d – t, k –g, – błędy w zapisywaniu zmiękczeń, głosek i – j, – błędy w zapisywaniu głosek nosowych ą – om, ę – em, – opuszczanie, dodawanie, przestawianie, podwajanie liter i sylab, – błędy gramatyczne w wypowiedziach ustnych i pisemnych, – trudności w formułowaniu wypowiedzi pisemnych na określony temat, – trudności w uczeniu się ze słuchu na lekcji, zapamiętywaniu, rozumieniu poleceń złożonych, instrukcji, – trudności z zapamiętaniem liter alfabetu, mylenie liter podobnych kształtem l – t – ł, – mylenie liter zbliżonych kształtem, lecz inaczej ułożonych w przestrzeni b – d – g – p, w – m, – opuszczanie drobnych elementów graficznych liter (kropki, kreski), – błędy w przepisywaniu i pisaniu z pamięci, – nieprawidłowe trzymanie przyborów do pisania, – wolne tempo pisania, męczliwość ręki, – niekształtne litery, nieprawidłowe łączenia niżona czytelność pisma, – nieumiejętność zagospodarowania przestrzeni kartki.	– nie wymagać, by uczeń czytał głośno przy klasie nowy tekst, wskazywać wybrane fragmenty dłuższych tekstów do opracowania w domu i na nich sprawdzać technikę czytania, – dawać więcej czasu na czytanie tekstów, poleceń, instrukcji, szczególnie podczas samodzielnej pracy lub sprawdzianów, w miarę potrzeby pomagać w ich odczytaniu, – starać się w miarę możliwości przygotowywać sprawdziany i kartkówki w formie testów, – czytanie lektur szkolnych lub innych opracowań rozłożyć w czasie, pozwalać na korzystanie z książek „mówionych”, – raczej nie angażować do konkursów czytania, – uwzględniać trudności w rozumieniu treści, szczególnie podczas samodzielnej pracy z tekstem, dawać więcej czasu, instruować lub zalecać przeczytanie tekstu wcześniej w domu, – częściej sprawdzać zeszyty szkolne ucznia, ustalić sposób poprawy błędów, czuwać nad wnikliwą ich poprawą, oceniać poprawność i sposób wykonania prac, – dać uczniowi czas na przygotowanie się do pisania dyktanda poprzez podanie mu trudniejszych wyrazów, a nawet wybranych zdań, które wystąpią w dyktandzie; można też dawać teksty z lukami lub pisanie z pamięci, – dyktanda sprawdzające można organizować indywidualnie, – błędów nie omawiać wobec całej klasy, – w przypadku trudności w redagowaniu wypowiedzi pisemnych uczyć tworzenia schematów pracy, planowania kompozycji wypowiedzi (wstęp, rozwinięcie, zakończenie), – pomagać w doborze argumentów, jak również odpowiednich wyrażeń i zwrotów, – nie obniżać ocen za błędy ortograficzne i graficzne w wypracowaniach, – podać uczniom jasne kryteria oceny prac pisemnych (wiedza, dobór argumentów, logika wywodu, treść, styl, kompozycja itd.), – dawać więcej czasu na prace pisemne, sprawdzać, czy uczeń skończył notatkę z lekcji, w razie potrzeby skracać wielkość notatek, – w przypadku trudności z odczytaniem pracy odpytać ucznia ustnie, – usprawniać zaburzone funkcje – zajęcia korekcyjno-kompensacyjne.
JĘZYKI OBCE
– trudności z zapamiętaniem słówek, struktur gramatycznych, – problemy z budowaniem wypowiedzi ustnych, – trudności z rozumieniem i zapamiętywaniem tekstu mówionego lub nagranego na taśmę, - problemy z odróżnianiem słów podobnie brzmiących, – błędy w pisaniu – trudności z odróżnianiem wyrazów podobnych – gubienie drobnych elementów graficznych, opuszczanie i przestawianie liter, – trudności z poprawnym pisaniem, pomimo dobrych wypowiedzi ustnych, – kłopoty z zapisem wyrazów w poprawnej formie gramatycznej, – gubienie drobnych elementów graficznych, opuszczanie i przestawianie liter, – trudności z poprawnym pisaniem, pomimo dobrych wypowiedzi ustnych, – kłopoty z zapisem wyrazów w poprawnej formie gramatycznej	– dawać łatwiejsze zadania, – nie wyrywać do natychmiastowej odpowiedzi, dawać więcej czasu na zastanowienie się i przypomnienie słówek, zwrotów, – dawać więcej czasu na opanowanie określonego zestawu słówek, – w fazie prezentacji leksyki zwolnić tempo wypowiadanych słów i zwrotów, a nawet wypowiadać je przesadnie poprawnie, – nowe wyrazy objaśniać za pomocą polskiego odpowiednika, w formie opisowej, podania synonimu, antonimu, obrazka, tworzenia związku z nowym wyrazem, – w zapamiętywaniu pisowni stosować wyobrażanie wyrazu, literowanie, pisanie palcem na ławce, pisanie ze zróżnicowaniem kolorystycznym liter, – przy odczytywaniu tekstu przez nauczyciela pozwalać na korzystanie z podręcznika, – w nauczaniu gramatyki można stosować algorytmy w postaci graficznej wykresów, tabeli, rysunków), – podczas prezentacji materiału zestawiać zjawiska gramatyczne języka polskiego ze zjawiskami gramatycznymi charakterystycznymi dla języka obcego, – prowadzić rozmówki na tematy dotyczące uczniów, – dawać więcej czasu na wypowiedzi ustne i prace pisemne, – liberalnie oceniać poprawność ortograficzną i graficzną pisma, – oceniać za wiedzę i wysiłek włożony w opanowanie języka, kłaść większy nacisk na wypowiedzi ustne
EDUKACJA MATEMATYCZNA
– nieprawidłowe odczytywanie treści zadań tekstowych, – niepełne rozumienie treści zadań, poleceń, – trudności z wykonywaniem działań w pamięci, bez pomocy kartki, – problemy z zapamiętywaniem reguł, definicji, tabliczki mnożenia, – błędne zapisywanie i odczytywanie liczb wielocyfrowych (z wieloma zerami ) – przestawianie cyfr (np. 56 – 65), – nieprawidłowa organizacja przestrzenna zapisu działań matematycznych, przekształcania wzorów, – mylenie znaków działań, odwrotne zapisywanie znaków nierówności, – trudności z zadaniami angażującymi wyobraźnię przestrzenną w geometrii, – niski poziom graficzny rysunków.	– naukę tabliczki mnożenia, definicji, wzorów rozłożyć w czasie, często przypominać i utrwalać, – materiał sprawiający trudność dłużej utrwalać, dzielić na mniejsze porcje, – nie wyrywać do natychmiastowej odpowiedzi, przygotować wcześniej zapowiedzią, że uczeń będzie pytany, – w trakcie rozwiązywania zadań tekstowych sprawdzać, czy uczeń przeczytał treść zadania i czy prawidłowo ją zrozumiał, w razie potrzeby udzielać dodatkowych wskazówek, odczytać zadania, – w czasie sprawdzianów zwiększyć ilość czasu na rozwiązanie zadań, – można też dać uczniowi do rozwiązania w domu podobne zadania, – uwzględniać trudności związane z myleniem znaków działań, przestawianiem cyfr, – oceniać tok rozumowania, nawet gdyby ostateczny wynik zadania był błędny, co wynikać może z pomyłek rachunkowych, – oceniać dobrze, jeśli wynik zadania jest prawidłowy, choćby strategia dojścia do niego była niezbyt jasna, gdyż uczniowie dyslektyczni często prezentują styl dochodzenia do rozwiązania niedostępny innym osobom, będący na wyższym poziomie kompetencji.
EDUKACJA SPOŁECZNO - PRZYRODNICZA
– trudności z zapamiętywaniem nazw geograficznych, terminologii z przyrody, nazwisk z historii, – trudności z opanowaniem systematyki (hierarchiczny układ informacji), – zła orientacja w czasie (chronologia, daty), – trudności z czytaniem map geograficznych i historycznych, – trudności z orientacją w czasie i w przestrzeni (wskazywanie kierunków na mapie i w przestrzeni) – problemy z organizacją przestrzenną schematów                            i rysunków.	– uwzględniać trudności z zapamiętywaniem nazw, nazwisk, dat, – w czasie odpowiedzi ustnych dyskretnie wspomagać, dawać więcej czasu na przypomnienie, wydobycie                          z pamięci nazw, terminów, dyskretnie naprowadzać, – częściej powtarzać i utrwalać materiał, – podczas uczenia stosować techniki skojarzeniowe ułatwiające zapamiętywanie, – wprowadzać w nauczaniu metody aktywne, angażujące jak najwięcej zmysłów (ruch, dotyk, wzrok, słuch), - używać wielu pomocy dydaktycznych, urozmaicać proces nauczania, – zróżnicować formy sprawdzania wiadomości                             i umiejętności tak, by ograniczyć ocenianie na podstawie pisemnych odpowiedzi ucznia, – przeprowadzać sprawdziany ustne z ławki, niekiedy nawet odpytywać indywidualnie, – często oceniać prace domowe.
EDUKACJA MUZYCZNA, PLASTYCZNA, ZAJĘCIA TECHNICZNE, WYCHOWANIE FIZYCZNE
– trudności z czytaniem nut, odtwarzaniem rytmu, śpiewaniem, tańczeniem, – trudności z rysowaniem (rysunek schematyczny, uproszczony) i organizacją przestrzenną prac plastycznych, – obniżony poziom wykonania prac plastycznych                             i technicznych (dobra własna inwencja twórcza                                i wyobraźnia), – mylenie prawej i lewej strony, – trudności z opanowaniem układów gimnastycznych (sekwencje ruchowe zorganizowane w czasie i przestrzeni), – trudności w bieganiu, ćwiczeniach równoważnych, – trudności w opanowaniu gier wymagających użycia piłki (siatkówka, koszykówka, piłka ręczna, itp.), – niechęć do uprawiania sportów wymagających dobrego poczucia równowagi (deskorolka, narty, snowboard).	– zawsze uwzględniać trudności ucznia, – w miarę możliwości pomagać, wspierać, dodatkowo instruować, naprowadzać, pokazywać na przykładzie, – dzielić dane zadanie na etapy i zachęcać do wykonywania malutkimi krokami, – nie zmuszać na siłę do śpiewania, czy wykonywania ćwiczeń sprawiających uczniowi trudność, – dawać więcej czasu na opanowanie danej umiejętności, cierpliwie udzielać instruktażu, – nie krytykować, nie oceniać negatywnie wobec klasy, – podczas oceniania brać przede wszystkim pod uwagę stosunek ucznia do przedmiotu, jego chęci, wysiłek, przygotowanie do zajęć w materiały, niezbędne pomoce itp., – włączać do rywalizacji tylko tam, gdzie uczeń ma szanse.

 

Uczeń z zaburzeniami słuchu

Zaburzenia słuchu utrudniają bądź uniemożliwiają dziecku dostęp do informacji dźwiękowej, zakłócają rozwój mowy, a w konsekwencji negatywnie wpływają na funkcjonowanie dziecka w szkole. Dzieci te mają trudności ze słuchaniem    i komunikowaniem się. Trudności w nauce, w pisaniu i czytaniu oraz często współwystępujące z nimi zaburzenia emocjonalne wynikają często z zaburzenia przetwarzania dźwięków na poziomie centralnym. Nie ma związku przyczynowego. między zaburzeniami słuchu a inteligencją dziecka.

 

Symptomy zaburzeń funkcji biorących udział w procesie czytania i pisania w zakresie różnych przedmiotów nauczania

Formy, metody, sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych

dziecko sprawia wrażenie nie uważającego lub śniącego na jawie, może nie słyszeć instrukcji nauczyciela, niechętnie angażuje się w działania klasowe, obawia się porażki, ponieważ ma kłopoty z rozumieniem, może reagować niewłaściwie w sytuacjach zabawowych (nie rozumie zasad gry lub intencji innych osób) reaguje nietypowo na ustne instrukcje, może mieć zaburzenia mowy, mały zasób słów i pojęć, słabo czyta, często myli głoski dźwięczne i bezdźwięczne, nie różnicuje głosek z trzech szeregów s-z-c-dz, sz-ż-cz-dż, ś-ź-ć-dź (np. zamiast „z” dziecko może napisać każdą inną literę s, ż, sz), zamienia i gubi litery, pomija cząstki wyrazów, myli końcówki – co powoduje zmianę treści znaczenia wyrazów, czasem pisze bezsensowne zlepki liter – w przypadku niezrozumienia ich znaczenia, duże trudności sprawia dziecku poprawna pisownia, opanowanie gramatyki, składni i ćwiczenia stylistyczne, nie jest on w stanie samodzielnie czytać i zrozumieć treści obszernych lektur szkolnych, dziecko z zaburzeniami słuchu ma trudności                          z równoczesnym wykonywaniem kilku czynności w tym samym czasie, nie jest w stanie słuchać nauczyciela – co wymaga obserwacji jego twarzy – jednocześnie otworzyć książkę na odpowiedniej stronie i odnaleźć wskazane ćwiczenie (często nie nadąża za tempem pracy pozostałych uczniów), mogą wystąpić problemy ze skupieniem uwagi słuchowej na tekstach słownych, problemy w przyswajaniu wiedzy wymagającej sekwencyjnego (logicznego) porządkowania faktów              ( matematyka) oraz syntetycznego ujmowania faktów, uczeń słabo słyszący może mieć trudności z kontrolowaniem emocji, można zaobserwować niezrównoważenie emocjonalne, skłonność do załamań, nerwowość, drażliwość, płaczliwość, ze względu na problemy w rozumieniu słów, uczeń może przejawiać trudności w zakresie nauki przedmiotów humanistycznych i preferować przedmioty ścisłe, uczeń może przejawiać trudności z percepcją muzyki, brak poczucia rytmu, problemy z odtwarzaniem piosenek oraz z nauką gry na instrumentach.

należy zapewnić dobre oświetlenie klasy oraz miejsce dla dziecka w pierwszej ławce w rzędzie od okna (uczeń będąc blisko nauczyciela, którego twarz jest dobrze oświetlona, może słuchać jego wypowiedzi i jednocześnie odczytywać mowę z ust), umożliwić dziecku odwracanie się w kierunku innych kolegów odpowiadających na lekcji co ułatwi lepsze zrozumienie ich wypowiedzi ,  nauczyciel mówiąc do całej klasy, powinien stać w pobliżu dziecka zwrócony twarzą w jego stronę – nie powinien chodzić po klasie, czy być odwrócony twarzą do tablicy, to utrudnia dziecku odczytywanie mowy z jego ust ,  należy mówić do dziecka wyraźnie używając normalnego głosu i intonacji, unikać gwałtownych ruchów głową czy nadmiernej gestykulacji ,  trzeba zadbać o spokój i ciszę w klasie, eliminować zbędny hałas m.in. zamykać okna przy ruchliwej ulicy, unikać szeleszczenia kartkami papieru, szurania krzesłami, to utrudnia dziecku rozumienie poleceń nauczyciela i wypowiedzi innych uczniów, powoduje też większe zmęczenie,  nauczyciel powinien upewnić się czy polecenia kierowane do całej klasy są właściwie rozumiane przez dziecko niedosłyszące (w przypadku trudności zapewnić mu dodatkowe wyjaśnienia, sformułować inaczej polecenie, używając prostego, znanego dziecku słownictwa; można też wskazać jak to polecenie wykonuje jego kolega siedzący w ławce),  dziecko z zaburzeniami słuchu powinno siedzieć w ławce ze zdolnym uczniem, zrównoważonym emocjonalnie, który chętnie dodatkowo będzie pomagał mu np. szybciej otworzy książkę, wskaże ćwiczenie, pozwoli przepisać notatkę z zeszytu itp.  w czasie lekcji wskazane jest używanie jak najczęściej pomocy wizualnych i tablic poglądowych, konieczne jest aktywizowanie dziecka do rozmowy poprzez zadawanie prostych pytań, podtrzymywanie jego odpowiedzi przez dopowiadanie pojedynczych słów, umowne gesty, mimiką twarzy,  nauczyciel podczas lekcji powinien często zwracać się do dziecka, zadawać pytania ale nie dlatego, aby oceniać jego wypowiedzi, ale by zmobilizować go do lepszej koncentracji uwagi i ułatwić mu lepsze zrozumienie tematu,  z uwagi na wolne tempo czytania, dziecko potrzebuje więcej czasu na przeczytanie całej książki, dlatego z pomocą rodziców czyta całą lekturę lub tylko wskazany rozdział (dla ułatwienia zrozumienia treści nauczyciel może podać pytania pomocnicze, na które dziecko powinno przygotować odpowiedzi – czytając wcześniej lekturę),  pisanie ze słuchu jest najtrudniejszą formą pisania, a szczególnie dla dziecka z zaburzonym słuchem i nieprawidłową wymową, dlatego też należy stosować ćwiczenia w pisaniu ze słuchu tylko wyrazów lub zdań, wcześniej z dzieckiem utrwalonych, w oparciu o znane mu słownictwo (można je zastąpić inną formą ćwiczeń w pisaniu, np. układanie zdania z rozsypanki wyrazowej do treści obrazka, przepisywanie zdań z uzupełnieniem „luk” odpowiednimi wyrazami), przy ocenie prac pisemnych dziecka nie należy uwzględniać błędów wynikających z niedosłuchu, zaburzeń słuchu, one nie powinny obniżyć ogólnej oceny pracy. Błędy mogą stanowić dla nauczyciela podstawę, do podjęcia z dzieckiem dalszej pracy samokształceniowej i korekcyjnej oraz ukierunkowania rodziców do dalszej pracy w domu. Błędy w pisowni należy oceniać opisowo, udzielając dziecku wskazówek do sposobu ich poprawienia,  uczeń niedosłyszący, jest w stanie opanować konieczne i podstawowe wiadomości zawarte w programie nauczania, ale wymaga to od niego znacznie więcej czasu i wkładu pracy, w porównaniu z uczniem słyszącym. Przy ocenie osiągnięć ucznia z wadą słuchu należy szczególnie doceniać własną aktywność i wkład pracy ucznia, a także jego stosunek do obowiązków szkolnych (systematyczność, obowiązkowość, dokładność).

 

 

 

 

 

Uczeń słabowidzący

U dzieci słabowidzących niepełnosprawność w zakresie widzenia oznacza osłabienie wzroku, które nawet przy użyciu szkieł korekcyjnych wpływa negatywnie na ich osiągnięcia szkolne.

 

 

Symptomy zaburzeń funkcji biorących udział w procesie czytania i pisania w zakresie różnych przedmiotów nauczania

Formy, metody, sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych

mylenie liter o podobnych kształtach  mylenie wyrazów o podobnej strukturze przestawianie liter nieprawidłowa technika czytania brak rozumienia tekstu w całości  wolniejsze tempo czytania związane z problemami w spostrzeganiu całego wyrazu, zdania.  problemy z rozumieniem tekstu (konieczność koncentracji na postrzeganiu kształtu poszczególnych liter)  możliwe trudności w pisaniu z uwagi na obniżoną sprawność spostrzegania i zakłóconą koordynację wzrokowo-ruchową.  możliwe popełnianie wielu błędów: przestawianie, mylenie, opuszczanie liter, błędy ortograficzne, złe rozplanowanie stron w zeszycie.

właściwe umiejscowienie dziecka w klasie (zapobiegające odblaskowi pojawiającemu się w pobliżu okna, zapewniające właściwe oświetlenie i widoczność)  udostępnianie tekstów (np. testów sprawdzających wiedzę) w wersji powiększonej  podawanie modeli i przedmiotów do obejrzenia z bliska  zwracanie uwagi na szybką męczliwość dziecka związaną ze zużywaniem większej energii na patrzenie i interpretację informacji uzyskanych ten sposób (wydłużanie czasu na wykonanie określonych zadań)  umożliwienie dziecku korzystania z nagrań lektur szkolnych   w geometrii należy wprowadzać uproszczone konstrukcje z ograniczoną do koniecznych liczbą linii pomocniczych i konstrukcje geometryczne wykonywać na kartkach większego formatu niż zwykła kartka papieru częste zadawanie pytania: „co widzisz?” dla sprawdzenia i uzupełnienia słownego trafności doznań wzrokowych rysunki na tablicy należy wykonywać na czystej powierzchni z użyciem białej lub żółtej kredy; kolorowej kredy należy unikać. powiększenie kart pracy i tekstów ułatwia czytanie osobie słabowidzącej; ciemne pisaki i kontrastowe linie ułatwiają pisanie uczniowi z dysfunkcją wzroku  jeżeli uczeń ma korzystać z ołówka, to powinien on być miękki, aby móc mocniej i ciemniej pisać  zakrywanie części czytanego przez ucznia słabowidzącego tekstu może ułatwić jego śledzenie, pracę i orientację w tekście  przy demonstracji map, plansz i tablic z rysunkami, diagramami, schematami i tabelami nauczyciele powinni zwracać uwagę na ich czytelność dla uczniów słabowidzących, a mianowicie, czy są one odpowiedniej wielkości, narysowane odpowiedniej grubości liniami, z odpowiednim kontrastem barwnym i kontrastem w stosunku do tła, a także czy znajdują się w odpowiedniej odległości od nich  na zajęciach z wychowania fizycznego, demonstrując różne ćwiczenia fizyczne, nauczyciel musi zadbać o to aby uczniowie słabowidzący byli blisko osoby prezentującej, a uczniom niewidomym należy indywidualnie pokazać sposób wykonywania danych ćwiczeń.

 

 

 

Uczeń z zaburzeniami zachowania, nadpobudliwością psychoruchową  oraz zaburzeniami koncentracji uwagi

Zaburzenia zachowania mają złożone uwarunkowania i mogą być wynikiem interakcji czynników środowiskowych (dysfunkcje środowiska wychowawczego, a w szczególności problem krzywdzenia dziecka) a także biologicznych (dysfunkcje układu nerwowego).

Także indywidualne wyposażenie dziecka, w szczególności jego cechy temperamentalne mogą

mieć znaczenie dla powstawania tego typu zaburzeń.

 

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej

     Odrębną grupę stanowią dzieci, których zachowanie znacznie bardziej odbiega od normy. Oprócz takich objawów, jak    trudności z koncentracją uwagi, nadaktywność ruchowa i impulsywność, występują u nich klinicznie stwierdzone objawy w postaci zespołu ADHD.

Symptomy zaburzeń funkcji biorących udział      w procesie czytania i pisania w zakresie różnych przedmiotów nauczania

Formy, metody, sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych

Zapominanie lub mylenie poleceń nauczyciela odnoszących się do wykonywania konkretnych działań na lekcji i w czasie innych zajęć, w tym instrukcji dotyczących pro-wadzenia obserwacji i doświadczeń przyrodniczych. Zbyt szybkie i niedokładne rozwiązywanie zadań. Trudności w porządkowaniu i logicznym przedstawianiu dłuższych wypowiedzi ustnych lub pisemnych. Trudności z zapamiętywaniem treści podawanych na lekcji. Trudności z wykonaniem zadań wymagających większego wysiłku.  Trudności z estetycznym i systematycznym prowadzeniem notatek w zeszycie.  Zapominanie, gubienie pomocy szkolnych. Impulsywne zachowania, duża ruchliwość w czasie zajęć, w tym zachowania niebezpieczne wobec rówieśników i samego siebie.  Przeszkadzanie innym (zagadywanie kolegów, inicjowanie zabawy na lekcji)

Przekazywanie krótkich poleceń Wydawanie jasnych, precyzyjnych poleceń- na raz tylko jedno polecenie  Utrzymywanie kontaktu wzrokowego  Organizacja środowiska-miejsce w pierwszej ławce, porządek, ograniczenie ilości bodźców.  Angażowanie ucznia w drobne sprawy na rzecz klasy.  W klasach I-III zezwolenie na uzgodnione formy aktywności fizycznej Chwalenie ucznia przynajmniej raz dziennie, stwarzanie sytuacji zapewniających sukces. Pobudzanie zainteresowań ucznia,  Przypominanie o regułach, przypominanie o samokontroli i sprawdzaniu. Opracowanie zrozumiałego dla ucznia kontraktu  Rutyna w postępowaniu. Wyznaczanie konkretnego celu i dzielenie zadań na mniejsze, możliwe do zrealizowania .  Pomaganie uczniowi w skupieniu się na wykonywaniu jednej czynności  Skracanie zadań – dzielenie ich na części.  Sprawdzanie stopnia zrozumienia wprowadzanego materiału  Zmniejszanie materiału przepisywanego z tablicy do zeszytu  Skracanie prac domowych  Dzielenie dłuższych sprawdzianów na części, wydłużanie czasu odpowiedzi,  Korzystanie z programów edukacyjnych dostosowanych do możliwości ucznia  Zachęcanie do zadawania pytań  Angażowanie ucznia w konkretne działania, stosowanie wzmocnień pozytywnych.  Akceptowanie ucznia bez względu na jego nieprawidłowe zachowania  Szukanie i przekazywanie uczniowi informacji na temat sposobów rozładowywania napięcia, które są akceptowane w klasie Skupianie uwagi ucznia na tym co najważniejsze – kolor, podkreślenie  Formułowanie informacji dotyczących pracy domowej w sposób jasny i przejrzysty.  Stosowanie powtórzeń  Konsekwencja w działaniu.  Współpraca z rodzicami ucznia.

 

Uczeń ze sprawnością intelektualną niższą od przeciętnej

W przypadku tych dzieci konieczne jest dostosowanie zarówno w zakresie formy, jak i treści wymagań. A więc przede wszystkim w tej grupie możemy mówić o obniżeniu wymagań. Pamiętać jednak należy, że obniżenie kryteriów jakościowych nie może zejść poniżej podstawy programowej;

Dzieci z inteligencją ogólną niższą od przeciętnej, czyli tzw. mało zdolne nie zawsze mają zaburzone te same funkcje psychiczne. Tak, więc w tej grupie są dzieci z różnymi zaburzeniami, niekiedy mieszanymi.

 

 

Symptomy zaburzeń funkcji biorących udział                w procesie czytania i pisania w zakresie różnych przedmiotów nauczania

Formy, metody, sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych

zaburzenia myślenia słowno - pojęciowego, a więc tego, na którym przede  wszystkim bazuje nauka szkolna, mała samodzielność w myśleniu, wolniejsze tempo pracy i uczenia się, trudności w koncentracji uwagi przez dłuższy czas.

omawianie niewielkich partii materiału i o mniejszym stopniu trudności; pozostawiania więcej czasu na jego utrwalenie; podawanie poleceń w prostszej formie; unikanie trudnych, czy bardzo abstrakcyjnych pojęć; częste odwoływanie się do konkretu, przykładu; unikanie pytań problemowych, przekrojowych; wolniejsze tempo pracy; szerokie stosowanie zasady poglądowości; odrębne instruowanie dzieci; zadawanie do domu tyle, ile dziecko jest w stanie wykonać samodzielnie.

Opracowały: Katarzyna Zapałowska, Mariola Lewalska

Zasady dostosowywania wymagań edukacyjnych do specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów dla II etapu edukacyjnego

 

Obszary dostosowania obejmują ;

• warunki procesu edukacyjnego tj zasady, metody, formy, środki dydaktyczne
• zewnętrzną organizację nauczania ( np. posadzenie ucznia słabosłyszącego w pierwszej ławce )
• warunki sprawdzania poziomu wiedzy i umiejętności ( metody i formy sprawdzania i kryteria oceniania )

Dostosowanie wymagań powinno dotyczyć głównie form i metod pracy z uczniem, zdecydowanie rzadziej treści nauczania.

Nie może polegać na takiej zmianie treści nauczania, która powoduje obniżanie wymagań wobec uczniów z normą intelektualną.

1. Uczniowie o inteligencji niższej niż przeciętna

W szczególności uczniowie ci mają problemy z :

• wewnętrzną organizacją nowo nabytej wiedzy i integrowaniem jej z już posiadaną ( stąd wolne tempo uczenia się )
• generalizowaniem wiedzy oraz wykorzystywaniem jej w różnych dziedzinach
• opanowaniem materiału o charakterze abstrakcyjnym ( ze względu na bardzo słabą pamięć krótkotrwałą dzieci te zdecydowanie łatwiej pracują i uczą się na materiale konkretnym )
• umiejętnością myślenia przyczynowo-skutkowego
• dokonywaniem porównań między zbiorami ( różnicowanie i szukanie podobieństw )
• umiejętnością odróżniania cech istotnych od nieistotnych
• dokonywaniem uogólnień, szczególnie o charakterze werbalnym

W przypadku tych dzieci konieczne jest dostosowanie zarówno w zakresie formy, jak i treści wymagań.

 

Ogólne wymagania co do formy :

• omawianie niewielkich partii materiału i o mniejszym stopniu trudności
• pozostawianie więcej czasu na jego utrwalenie
• podawanie poleceń w prostszej formie
• unikanie trudnych, czy bardzo abstrakcyjnych pojęć
• częste odwoływanie się do konkretu, przykładu
• unikanie pytań problemowych, przekrojowych
• wolniejsze tempo pracy
• szerokie stosowanie zasady poglądowości
• odrębne instruowanie dzieci
• zadawanie do domu tyle, ile dziecko jest w stanie wykonać samodzielnie.

 

JĘZYK POLSKI

Symptomy trudności

• słabe oceny pomimo starań i wysiłków ucznia
• trudności w czytaniu i pisaniu ( trudności z kojarzeniem określonych dźwięków - głosek, z odpowiadającymi im symbolami - literami
• trudności w rozumieniu czytanych treści
• trudności w samodzielnym wypowiadaniu się, formułowaniu wniosków i sądów, w uogólnianiu, myśleniu symbolicznym ( abstrakcyjnym )
• niski poziom rozwoju słowno - pojęciowego ( odpowiada wcześniejszej fazie rozwoju )
• ubogie słownictwo, wadliwa struktura gramatyczna wypowiedzi ustnych i pisemnych
• słabsza sprawność manualna ( rysunki, pismo mają niski poziom graficzny )
• słaba umiejętność stosowania konwencjonalnych sposobów zapamiętywania
• duże problemy z przywoływaniem z pamięci odległych partii materiału ( słaba pamięć długotrwała, operacyjna )
• trudności z selekcją i wychwyceniem myśli przewodniej w długich tekstach
• wolne tempo procesów umysłowych i działania

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych

• zmniejszanie ilości, stopnia trudności i obszerności zadań
• dzielenie materiału na mniejsze partie, wyznaczanie czasu na ich opanowanie i odpytywanie
• wydłużanie czasu na odpowiedź, przeczytanie lektury
• wprowadzanie dodatkowych środków dydaktycznych np. ilustracje, ruchomy alfabet
• odwoływanie się do znanych sytuacji z życia codziennego
• formułowanie pytań w formie zdań o prostej konstrukcji powołujących się na ilustrujące przykłady
• częste podchodzenie do ucznia w trakcie samodzielnej pracy w celu udzielania dodatkowej pomocy, wyjaśnień
• zajęcia w ramach zespołu dydaktyczno-wyrównawczego, gdzie szczególnie u młodszych dzieci należy oprócz wyjaśniania bieżących zagadnień programowych usprawniać funkcje poznawcze ( procesy intelektualne i percepcyjne ), ( zajęcia dodatkowe są niezbędne, bowiem dziecko z inteligencją niższą niż przeciętna nie jest w stanie opanować tych umiejętności tylko dzięki pracy na lekcji i samodzielnej nauce własnej w domu )
• należy zezwolić na dokończenie w domu niektórych prac wykonywanych na lekcjach
• dyktanda przeprowadzać indywidualnie w wolniejszym tempie, gdyż dzieci te często nie nadążają za klasą
• potrzeba większej ilości czasu i powtórzeń na opanowanie materiału.

 

JĘZYK ANGIELSKI

Symptomy trudności

• trudności z prawidłową wymową
• trudności w zapamiętywaniu i/lub odtwarzaniu treści, słówek, zdań
• trudności w swobodnym wypowiadaniu się na określony temat
• trudności w poprawnym czytaniu i pisaniu
• problemy z gramatyką

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych

• zmniejszanie ilości słówek do zapamiętania
• pozostawianie większej ilości czasu na ich przyswojenie
• odpytywanie po uprzedzeniu, kiedy i z czego dokładnie uczeń będzie pytany
• wymagania w wypowiadaniu się na określony temat ograniczyć do kilku krótkich, prostych zdań.

 

MATEMATYKA

Symptomy trudności

• trudności z wykonywaniem bardziej złożonych działań
• trudność z pamięciowym przyswajaniem i/lub odtwarzaniem z pamięci wyuczonych treści ( np. tabliczka mnożenia, skomplikowane wzory, układy równań )
• problem z rozumieniem treści zadań
• potrzeba większej ilości czasu na zrozumienie i wykonanie zadania

 

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych

• częste odwoływanie się do konkretu ( np. graficzne przedstawianie treści zadań ), szerokie stosowanie zasady poglądowości
• omawianie niewielkich partii materiału i o mniejszym stopni trudności ( pamiętając, że obniżenie wymagań nie może zejść poniżej podstawy programowej )
• podawanie poleceń w prostszej formie ( dzielenie złożonych treści na proste, bardziej zrozumiałe części )
• wydłużanie czasu na wykonanie zadania
• podchodzenie do dziecka w trakcie samodzielnej pracy w razie potrzeby udzielenie pomocy, wyjaśnień, mobilizowanie do wysiłku i ukończenia zadania
• zadawanie do domu tyle, ile dziecko jest w stanie samodzielnie wykonać
• potrzeba większej ilości czasu i powtórzeń dla przyswojenia danej partii materiału.

 

 HISTORIA, RELIGIA, PRZYRODA

Symptomy trudności

• trudność w selekcji i wybraniu najważniejszych treści ( tendencja do pamięciowego uczenia się wszystkiego po kolei )
• problem z zapamiętywaniem dat, nazwisk, nazw, miejscowości
• nieumiejętność przekrojowego wiązania faktów i informacji

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych

• w związku z dużym problemem w selekcji i wyborze najważniejszych informacji z danego tematu można wypisać kilka podstawowych pytań, na które uczeń powinien znaleźć odpowiedź czytając dany materiał ( przy odpytywaniu prosić o udzielenie na nie odpowiedzi ). Podobnie postępować przy powtórkach
• pozostawianie większej ilości czasu na przygotowanie się z danego materiału
• ( dzielenie go na małe części, wyznaczanie czasu na jego zapamiętanie i odpytywanie).

MUZYKA, WYCHOWANIE FIZYCZNE, PLASTYKA, ZAJĘCIA TECHNICZNE

Symptomy trudności

• niezborność ruchowa i trudności w wykonywaniu niektórych ćwiczeń
• ( potrzeba dłuższego treningu, aby opanować dane ćwiczenie, rzucanie do celu itp. )
• trudności w zrozumieniu zasad i reguł różnych gier
• obniżony poziom prac plastycznych i technicznych ( słabsza własna inwencja twórcza, wyobraźnia )
• trudność w zapisywaniu i odczytywaniu nut

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych

• zapewnienie większej ilości ćwiczeń, aby uczeń opanował daną sprawność ( w razie potrzeby zwolnienie z wykonania ćwiczeń przerastających możliwości ruchowe ucznia )
• wielokrotne tłumaczenie i wyjaśnianie zasad i reguł gier sportowych
• podpowiadanie tematu pracy plastycznej czy technicznej, częste podchodzenie do ucznia, ukierunkowywanie w działaniu
• pozwalanie na korzystanie ze śpiewników, wzorów, zapisów nutowych
• liberalne ocenianie wytworów artystycznych ucznia
• w ocenianiu zwracanie większej uwagi na wysiłek włożony w wykonanie zadania, niż ostateczny efekt pracy.

 

2. Uczniowie słabowidzący

 

U takich dzieci niepełnosprawność w zakresie widzenia oznacza osłabienie wzroku, które nawet przy użyciu szkieł korekcyjnych wpływa negatywnie na ich osiągnięcia szkolne.

Symptomy trudności

• mylenie liter o podobnych kształtach
• mylenie wyrazów o podobnej strukturze
• przestawianie liter
• nieprawidłowa technika czytania
• brak rozumienia tekstu w całości
• wolniejsze tempo czytania związane z problemami w spostrzeganiu całego wyrazu, zdania.
• problemy z rozumieniem tekstu ( konieczność koncentracji na postrzeganiu kształtu poszczególnych liter )
• możliwe trudności w pisaniu z uwagi na obniżoną sprawność spostrzegania i zakłóconą koordynację wzrokowo – ruchową.
• możliwe popełnianie wielu błędów: przestawianie, mylenie, opuszczanie liter, błędy ortograficzne, złe rozplanowanie stron w zeszycie.

 

 

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych

• właściwe umiejscowienie dziecka w klasie ( zapobiegające odblaskowi pojawiającemu się w pobliżu okna, zapewniające właściwe oświetlenie i widoczność )
• udostępnianie tekstów ( np. testów sprawdzających wiedzę ) w wersji powiększonej
• podawanie modeli i przedmiotów do obejrzenia z bliska
• zwracanie uwagi na szybką męczliwość dziecka związaną ze zużywaniem większej energii na patrzenie i interpretację informacji uzyskanych drogą wzrokową ( wydłużanie czasu na wykonanie określonych zadań )
• umożliwienie dziecku korzystania z kaset z nagraniami lektur szkolnych
• w geometrii należy wprowadzać uproszczone konstrukcje z ograniczoną do koniecznych liczbą linii pomocniczych i konstrukcje geometryczne wykonywać na kartkach większego formatu niż zwykła kartka papieru
• częste zadawanie pytania- „co widzisz?” w celu sprawdzenia i uzupełnienia słownego trafności doznań wzrokowych.

 

3. Uczniowie słabosłyszący

Uczeń słabosłyszący, to dziecko, które ma pozostałości słuchu wystarczające do skutecznego odbierania informacji językowych za pomocą słuchu, najczęściej przy użyciu aparatu słuchowego. Nie ma związku przyczynowego między osłabieniem słuchu a inteligencją dziecka.

Symptomy trudności

• dziecko sprawia wrażenie nie uważającego lub śniącego na jawie, może nie słyszeć instrukcji nauczyciela
• jest niechętne angażowaniu się w działania klasowe, obawia się porażki, ponieważ ma kłopoty z rozumieniem
• może reagować niewłaściwie w sytuacjach zabawowych ( nie rozumie zasad gry lub intencji innych osób )
• reaguje nietypowo na ustne instrukcje
• może mieć zaburzenia mowy, mały zasób słów i pojęć
• słabo czyta
• często myli głoski dźwięczne i bezdźwięczne, nie różnicuje głosek z trzech szeregów s-z-c-dz, sz-ż-cz-dż, ś-ź-ć-dź ( np. zamiast „z” dziecko może napisać każdą inną literę s,ż,sz )
• zamienia i gubi litery, pomija cząstki wyrazów, myli końcówki – co powoduje zmianę treści znaczenia wyrazów, czasem pisze bezsensowne zlepki liter – w przypadku niezrozumienia ich znaczenia
• duże trudności sprawia dziecku poprawna pisownia, opanowanie gramatyki, składni i ćwiczenia stylistyczne
• nie jest on w stanie samodzielnie czytać i zrozumieć treści obszernych lektur szkolnych.

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych

• zapewnić dobre oświetlenie klasy oraz miejsce dla dziecka w pierwszej ławce w rzędzie od okna. Uczeń będąc blisko nauczyciela ( od 0,5 do 1.5 m ), którego twarz jest dobrze oświetlona, może słuchać jego wypowiedzi i jednocześnie odczytywać mowę z ust. Należy też, umożliwić dziecku odwracanie się w kierunku innych kolegów odpowiadających na lekcji co ułatwi lepsze zrozumienie ich wypowiedzi
• nauczyciel mówiąc do całej klasy, powinien stać w pobliżu dziecka zwrócony twarzą w jego stronę - nie powinien chodzić po klasie, czy być odwrócony twarzą do tablicy, to utrudnia dziecku odczytywanie mowy z jego ust
• należy mówić do dziecka wyraźnie używając normalnego głosu i intonacji, unikać gwałtownych ruchów głową czy nadmiernej gestykulacji
• trzeba zadbać o spokój i ciszę w klasie, eliminować zbędny hałas m.in. zamykać okna przy ruchliwej ulicy, unikać szeleszczenia kartkami papieru, szurania krzesłami, to utrudnia dziecku rozumienie poleceń nauczyciela i wypowiedzi innych uczniów, powoduje też większe zmęczenie. Takie zakłócenia stanowią również problem dla uczniów z aparatami słuchowymi, ponieważ są wzmacniane przez aparat
• nauczyciel winien upewnić się czy polecenia kierowane do całej klasy są właściwie rozumiane przez dziecko niedosłyszące. W przypadku trudności zapewnić mu dodatkowe wyjaśnienia, sformułować inaczej polecenie, używając prostego, znanego dziecku słownictwa. Można też wskazać jak to polecenie wykonuje jego kolega siedzący w ławce
• dziecko z wadą słuchu ma trudności z równoczesnym wykonywaniem kilku czynności w tym samym czasie, nie jest w stanie słuchać nauczyciela - co wymaga obserwacji jego twarzy - jednocześnie otworzyć książkę na odpowiedniej stronie i odnaleźć wskazane ćwiczenie. Często więc nie nadąża za tempem pracy pozostałych uczniów w klasie
• dziecko niedosłyszące powinno siedzieć w ławce ze zdolnym uczniem, zrównoważonym emocjonalnie, który chętnie dodatkowo będzie pomagał mu np. szybciej otworzy książkę, wskaże ćwiczenie, pozwoli przepisać notatkę z zeszytu itp.
• w czasie lekcji wskazane jest używanie jak najczęściej pomocy wizualnych i tablicy ( m.in. zapisanie nowego tematu, nowych i ważniejszych słów, dat na lekcji historii itp. )
• można przygotować uczniowi z niedosłuchem plan pracy na piśmie opisujący zagadnienia poruszane w wykładzie lub poprosić innych uczniów w klasie, aby robili notatki z kopią i udostępniali je koledze
• konieczne jest aktywizowanie dziecka do rozmowy poprzez zadawanie prostych pytań, podtrzymywanie jego odpowiedzi przez dopowiadanie pojedynczych słów, umowne gesty, mimiką twarzy
• nauczyciel podczas lekcji powinien często zwracać się do dziecka niesłyszącego, zadawać pytania – ale nie dlatego, aby oceniać jego wypowiedzi, ale by zmobilizować go do lepszej koncentracji uwagi i ułatwić mu lepsze zrozumienie tematu
• z uwagi na wolne tempo czytania, dziecko potrzebuje więcej czasu na przeczytanie całej książki, dlatego z pomocą rodziców czyta całą lekturę lub tylko wskazany rozdział. Dla ułatwienia zrozumienia treści nauczyciel może podać pytania pomocnicze, na które dziecko powinno przygotować odpowiedzi – czytając wcześniej lekturę
• dziecko czytając lekturę, krótkie opowiadanie – może założyć swój słowniczek niezrozumiałych zwrotów
• pisanie ze słuchu jest najtrudniejszą formą pisania, a szczególnie dla dziecka z zaburzonym słuchem i nieprawidłową wymową, dlatego też należy stosować ćwiczenia w pisaniu ze słuchu tylko wyrazów lub zdań, wcześniej z dzieckiem utrwalonych, w oparciu o znane mu słownictwo. Jeżeli pisanie ze słuchu sprawia dziecku niedosłyszącemu duże trudności można je zastąpić inną formą ćwiczeń w pisaniu.
  Mogą to być ćwiczenia polegające na :
  • układaniu zdania z podanej rozsypanki wyrazowej do treści obrazka
  • przepisywaniu zdań z uzupełnieniem „luk” odpowiednimi wyrazami
  • porządkowaniu loteryjki gramatyczno - ortograficznej z utrwaleniem znanych zasad pisowni i zwrotów gramatycznych – dobieraniem odpowiednich wyrazów, uwzględniając ich rodzaj, osobę, liczbę
• przy ocenie prac pisemnych dziecka nie należy uwzględniać błędów wynikających z niedosłuchu, one nie powinny obniżyć ogólnej oceny pracy. Błędy mogą stanowić dla nauczyciela podstawę, do podjęcia z dzieckiem dalszej pracy samokształceniowej i korekcyjnej oraz ukierunkowania rodziców do dalszej pracy w domu. Błędy w pisowni należy oceniać opisowo, udzielając dziecku wskazówek do sposobu ich poprawienia
• uczeń niedosłyszący jest w stanie opanować konieczne i podstawowe wiadomości zawarte w programie nauczania ale wymaga to od niego znacznie więcej czasu i wkładu pracy, w porównaniu z uczniem słyszącym. Przy ocenie osiągnięć ucznia z wadą słuchu należy szczególnie doceniać własną aktywność i wkład pracy ucznia, a także jego stosunek do obowiązków szkolnych ( systematyczność, obowiązkowość, dokładność ).

 

 

 

4. Uczniowie ze secyficznymi trudnościami w uczeniu się

 

Dyskalkulia, czyli trudności w liczeniu

Oceniamy przede wszystkim tok rozumowania, a nie techniczną stronę liczenia

Dysgrafia, czyli brzydkie, nieczytelne pismo

Dostosowanie wymagań będzie dotyczyło formy sprawdzania wiedzy, a nie treści.

 

Dysortografia, czyli trudności z poprawną pisownią pod względem ortograficznym, fonetycznym, interpunkcyjnym itd.

Dostosowanie wymagań znowu dotyczy głównie formy sprawdzania i oceniania wiedzy z tego zakresu.

 

Dysleksja, czyli trudności w czytaniu przekładające się często również na problemy ze zrozumieniem treści

 

Ogólne zasady postępowania z uczniem z dysleksją rozwojową

1. Unikać głośnego odpytywania z czytania przy całej klasie; wskazówka ta dotyczy przede wszystkim dzieci młodszych. Jeśli nauczycielowi dla oceny umiejętności ucznia niezbędne jest głośne czytanie, należy przeprowadzić je na przerwie, po zakończeniu lekcji
2. Ograniczać czytanie obszernych lektur do rozdziałów istotnych ze względu na omawianą tematykę, akceptować korzystanie z nagrań fonicznych, w wyjątkowych przypadkach z ekranizacji, jako uzupełnienia samodzielnie przeczytanych rozdziałów
3. Kontrolować stopień zrozumienia samodzielnie przeczytanych przez ucznia poleceń, szczególnie podczas sprawdzianów ( wolne tempo czytania, słabe rozumienie jednorazowo przeczytanego tekstu może uniemożliwić wykazanie się wiedzą z danego materiału )
4. Ze względu na wolne tempo czytania lub/i pisania zmniejszyć ilość zadań
5. ( poleceń ) do wykonania w przewidzianym dla całej klasy czasie lub wydłużyć czas pracy dziecka. Formy te należy stosować zamiennie – uczeń pozostawiony w klasie dłużej niż rówieśnicy, narażony na komentarze z ich strony sam zacznie rezygnować z dodatkowego czasu
6. Ograniczać teksty do czytania i pisania na lekcji do niezbędnych notatek, których nie ma w podręczniku; jeśli to możliwe dać dziecku gotową notatkę do wklejenia. Zalecenie to jest szczególnie istotne w przypadku dzieci małych lub starszych, u których stwierdzono dysgrafię
7. Pisemne sprawdziany powinny ograniczać się do sprawdzanych wiadomości, wskazane jest, zatem stosowanie testów wyboru, zdań niedokończonych, tekstów z lukami – pozwoli to uczniowi skoncentrować się na kontrolowanej tematyce, a nie na poprawności pisania
8. Wskazane jest preferowanie wypowiedzi ustnych. Sprawdzanie wiadomości powinno odbywać się często i dotyczyć krótszych partii materiału. Pytania kierowane do ucznia powinny być precyzyjne
9. W przedmiotach ścisłych podczas wykonywania ścisłych operacji wymagających wielokrotnych przekształceń, należy umożliwić dziecku ustne skomentowanie wykonywanych działań. W ocenie pracy ucznia wskazanie jest uwzględnienie poprawności toku rozumowania, a nie tylko prawidłowości wyniku końcowego. W przypadku prac pisemnych z przedmiotów ścisłych i im pokrewnych, nauczyciel powinien zwrócić uwagę na graficzne rozplanowanie sprawdzianów – pod treścią zadania powinno być wolne miejsce na rozwiązanie. Pozwoli to uniknąć niepotrzebnych pomyłek przy przepisywaniu zadań na inną stronę np. gubienia, mylenia znaków, cyfr, symboli, tak charakterystycznych dla dzieci z dysleksją.
10. Materiał programowy wymagający znajomości wielu wzorów, symboli, przekształceń można podzielić na mniejsze partie. Tam, gdzie jest taka możliwość, pozwolić na korzystanie z gotowych wzorów, tablic itp.

Unikać wyrywania do odpowiedzi. Jeśli to możliwe uprzedzić ucznia (na przerwie lub na początku lekcji), że będzie dzisiaj pytany. W ten sposób umożliwiamy dziecku przypomnienie wiadomości, skoncentrowaniu się, a także opanowanie zapięcia emocjonalnego często blokującego wypowiedź

11. Dobrze jest posadzić dziecko blisko nauczyciela, dzięki temu zwiększy się jego koncentracja uwagi, ograniczeniu ulegnie ilość bodźców rozpraszających, wzrośnie bezpośrednia kontrola nauczyciela, bliskość tablicy pozwoli zmniejszyć ilość błędów przy przepisywaniu
12. Złagodzić kryteria wymagań z języków obcych. Uczeń mający problemy z opanowaniem ojczystego języka prawie zawsze ma trudności z mówieniem, rozumieniem, czytaniem i pisaniem w języku obcym
13. Podczas oceny prac pisemnych nie uwzględniać poprawności ortograficznej lub oceniać ją opisowo. Należałoby pozwolić uczniom na korzystanie ze słowników ortograficznych podczas pisania wypracowań, prac klasowych.
    Postępy w zakresie ortografii sprawdzać za pomocą dyktand z komentarzem, okienkiem ortograficznym, pisania z pamięci. Zakres sprawdzianu powinien obejmować jeden rodzaj trudność ortograficznych - umożliwi to skoncentrowanie się na zagadnieniu, tym samym zmniejszając ilość błędów i dając poczucie sukcesu
14. W przypadku ucznia z dysgrafią wskazane jest akceptowanie pisma drukowanego, pisma na maszynie, komputerze, zwłaszcza prac obszernych (wypracowań, referatów). Nie należy również oceniać estetyki pisma, np. w zeszytach. Jeśli pismo dziecka jest trudne do odczytania, można zamienić pracę pisemną na wypowiedź ustną
15. Bazować na polisensorycznych (angażujących wszystkie zmysły) metodach nauczania.
16. Przekazywać uczniom spostrzeżenia na temat ich pracy. Zauważać zrobione postępy.
17. Systematycznie przeglądać zeszyty.
18. Zezwolić na pisanie ołówkiem, aby uczeń mógł łatwiej poprawiać błędy.

 

JĘZYK POLSKI

Symptomy trudności

• trudności w opanowaniu techniki czytania tj.: głoskowanie, sylabizowanie, przekręcanie wyrazów, domyślanie się, wolne lub nierówne tempo, pauzy, nie zwracanie uwagi na interpunkcję
• niepełne rozumienie treści tekstów i poleceń, uboższe słownictwo
• trudności w pisaniu, szczególnie ze słuchu, liczne błędy np.: mylenie z-s, d- t, k -g
• błędy w zapisywaniu zmiękczeń, głosek i- j
• błędy w zapisywaniu głosek nosowych ą - om, ę – em
• opuszczanie, dodawanie, przestawianie, podwajanie liter i sylab
• błędy gramatyczne w wypowiedziach ustnych i pisemnych
• trudności w formułowaniu wypowiedzi pisemnych na określony temat
• trudności w uczeniu się ze słuchu na lekcji, korzystaniu z wykładów, zapamiętywaniu, rozumieniu poleceń złożonych, instrukcji
• trudności z zapamiętaniem liter alfabetu, mylenie liter podobnych kształtem l-t-ł
• mylenie liter zbliżonych kształtem, lecz inaczej ułożonych w przestrzeni b-d-g-p, w-m
• opuszczanie drobnych elementów graficznych liter /kropki, kreski/
• błędy w przepisywaniu i pisaniu z pamięci
• nieprawidłowe trzymanie przyborów do pisania
• wolne tempo pisania, męczliwość ręki
• niekształtne litery, nieprawidłowe łączenia - obniżona czytelność pisma
• nieumiejętność zagospodarowania przestrzeni kartki

 

 

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych

• nie wymagać, by uczeń czytał głośno przy klasie nowy tekst, wskazywać wybrane fragmenty dłuższych tekstów do opracowania w domu i na nich sprawdzać technikę czytania
• dawać więcej czasu na czytanie tekstów, poleceń, instrukcji, szczególnie podczas samodzielnej pracy lub sprawdzianów, w miarę potrzeby pomagać w ich odczytaniu
• starać się w miarę możliwości przygotowywać sprawdziany i kartkówki w formie testów
• czytanie lektur szkolnych lub innych opracowań rozłożyć w czasie, pozwalać na korzystanie z książek ”mówionych”
• raczej nie angażować do konkursów czytania
• uwzględniać trudności w rozumieniu treści, szczególnie podczas samodzielnej pracy z tekstem, dawać więcej czasu, instruować lub zalecać przeczytanie tekstu wcześniej w domu
• częściej sprawdzać zeszyty szkolne ucznia, ustalić sposób poprawy błędów, czuwać nad wnikliwą ich poprawą, oceniać poprawność i sposób wykonania prac
• dać uczniowi czas na przygotowanie się do pisania dyktanda poprzez podanie mu trudniejszych wyrazów, a nawet wybranych zdań, które wystąpią w dyktandzie; można też dawać teksty z lukami lub pisanie z pamięci
• dyktanda sprawdzające można organizować indywidualnie
• błędów nie omawiać wobec całej klasy
• w przypadku trudności w redagowaniu wypowiedzi pisemnych uczyć tworzenia schematów pracy, planowania kompozycji wypowiedzi ( wstęp, rozwinięcie, zakończenie )
• pomagać w doborze argumentów, jak również odpowiednich wyrażeń i zwrotów
• nie obniżać ocen za błędy ortograficzne i graficzne w wypracowaniach
• podać uczniom jasne kryteria oceny prac pisemnych ( wiedza, dobór argumentów, logika wywodu, treść, styl, kompozycja itd. )
• dawać więcej czasu na prace pisemne, sprawdzać, czy uczeń skończył notatkę z lekcji, w razie potrzeby skracać wielkość notatek
• przypadku trudności z odczytaniem pracy odpytać ucznia ustnie
• pozwalać na wykonywanie prac na komputerze
• usprawniać zaburzone funkcje - zajęcia korekcyjno-kompensacyjne

 

 

 

 

MATEMATYKA

Symptomy trudności

• nieprawidłowe odczytywanie treści zadań tekstowych
• niepełne rozumienie treści zadań, poleceń
• trudności z wykonywaniem działań w pamięci, bez pomocy kartki
• problemy z zapamiętywaniem reguł, definicji, tabliczki mnożenia
• problemy z opanowaniem terminologii ( np. nazw, symboli pierwiastków i związków chemicznych )
• błędne zapisywanie i odczytywanie liczb wielocyfrowych ( z wieloma zerami i miejscami po przecinku )
• przestawianie cyfr ( np. 56-65 )
• nieprawidłowa organizacja przestrzenna zapisu działań matematycznych, przekształcania wzorów
• mylenie znaków działań, odwrotne zapisywanie znaków nierówności
• nieprawidłowe wykonywanie wykresów funkcji
• trudności z zadaniami angażującymi wyobraźnię przestrzenną w geometrii
• niski poziom graficzny wykresów i rysunków, nieprawidłowe zapisywanie łańcuchów reakcji chemicznych

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych

• naukę tabliczki mnożenia, definicji, reguł wzorów rozłożyć w czasie, często przypominać i utrwalać
• nie wyrywać do natychmiastowej odpowiedzi, przygotować wcześniej zapowiedzią, że uczeń będzie pytany
• w trakcie rozwiązywania zadań tekstowych sprawdzać, czy uczeń przeczytał treść zadania i czy prawidłowo ją zrozumiał, w razie potrzeby udzielać dodatkowych wskazówek
• w czasie sprawdzianów zwiększyć ilość czasu na rozwiązanie zadań
• można też dać uczniowi do rozwiązania w domu podobne zadania
• uwzględniać trudności związane z myleniem znaków działań, przestawianiem cyfr itp.
• materiał sprawiający trudność dłużej utrwalać, dzielić na mniejsze porcje
• oceniać tok rozumowania, nawet gdyby ostateczny wynik zadania był błędny, co wynikać może z pomyłek rachunkowych
• oceniać dobrze, jeśli wynik zadania jest prawidłowy, choćby strategia dojścia do niego była niezbyt jasna, gdyż uczniowie dyslektyczni często prezentują styl dochodzenia do rozwiązania niedostępny innym osobom, będący na wyższym poziomie kompetencji

 

 HISTORIA, RELIGIA, PRZYRODA

Symptomy trudności

• trudności z zapamiętywaniem nazw geograficznych, terminologii ( dłuższe nazwy, nazwy łacińskie ), nazwisk z historii religii
• trudności z opanowaniem systematyki ( hierarchiczny układ informacji )
• zła orientacja w czasie ( chronologia, daty )
• trudności z czytaniem i rysowaniem map geograficznych i historycznych
• trudności z orientacją w czasie i w przestrzeni ( wskazywanie kierunków na mapie i w przestrzeni, obliczanie stref czasowych, położenia geograficznego, kąta padania słońca itp. )
• problemy z organizacją przestrzenną schematów i rysunków

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych

• uwzględniać trudności z zapamiętywaniem nazw, nazwisk, dat
• w czasie odpowiedzi ustnych dyskretnie wspomagać, dawać więcej czasu na przypomnienie, wydobycie z pamięci nazw, terminów, dyskretnie naprowadzać
• częściej powtarzać i utrwalać materiał
• podczas uczenia stosować techniki skojarzeniowe ułatwiające zapamiętywanie
• wprowadzać w nauczaniu metody aktywne, angażujące jak najwięcej zmysłów (ruch, dotyk, wzrok, słuch), używać wielu pomocy dydaktycznych, urozmaicać proces nauczania
• zróżnicować formy sprawdzania wiadomości i umiejętności tak, by ograniczyć ocenianie na podstawie pisemnych odpowiedzi ucznia
• przeprowadzać sprawdziany ustne z ławki, niekiedy nawet odpytywać indywidualnie często oceniać prace domowe

MUZYKA, PLASTYKA, WYCHOWANIE FIZYCZNE, ZAJĘCIA TECHNICZNE

Symptomy trudności

• trudności z czytaniem nut, odtwarzaniem rytmu, śpiewaniem, tańczeniem
• trudności z rysowaniem (rysunek schematyczny, uproszczony) i organizacją przestrzenną prac plastycznych
• obniżony poziom wykonania prac plastycznych i technicznych ( dobra własna inwencja twórcza i wyobraźnia )
• mylenie prawej i lewej strony
• trudności z opanowaniem układów gimnastycznych ( sekwencje ruchowe zorganizowane w czasie i przestrzeni )
• trudności w bieganiu, ćwiczeniach równoważnych
• trudności w opanowaniu gier wymagających użycia piłki ( siatkówka, koszykówka, tenis ziemny i stołowy, itp. )
• niechęć do uprawiania sportów wymagających dobrego poczucia równowagi ( deskorolka, narty, snowboard )

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych

• zawsze uwzględniać trudności ucznia
• w miarę możliwości pomagać, wspierać, dodatkowo instruować, naprowadzać, pokazywać na przykładzie
• dzielić dane zadanie na etapy i zachęcać do wykonywania malutkimi krokami
• nie zmuszać na siłę do śpiewania, czy wykonywania ćwiczeń sprawiających uczniowi trudność
• dawać więcej czasu na opanowanie danej umiejętności, cierpliwie udzielać instruktażu
• nie krytykować, nie oceniać negatywnie wobec klasy
• podczas oceniania brać przede wszystkim pod uwagę stosunek ucznia do przedmiotu, jego chęci, wysiłek, przygotowanie do zajęć w materiały, niezbędne pomoce itp.
• włączać do rywalizacji tylko tam, gdzie uczeń ma szanse

 

JĘZYK ANGIELSKI

Symptomy trudności

• trudności z zapamiętaniem słówek, struktur gramatycznych
• problemy z budowaniem wypowiedzi ustnych
• trudności z rozumieniem i zapamiętywaniem tekstu mówionego lub nagranego na taśmę
• problemy z odróżnianiem słów podobnie brzmiących
• błędy w pisaniu- trudności z odróżnianiem wyrazów podobnych- gubienie drobnych elementów graficznych, opuszczanie i przestawianie liter
• trudności z poprawnym pisaniem, pomimo dobrych wypowiedzi ustnych
• kłopoty z zapisem wyrazów w poprawnej formie gramatycznej
• gubienie drobnych elementów graficznych, opuszczanie i przestawianie liter
• trudności z poprawnym pisaniem, pomimo dobrych wypowiedzi ustnych
• kłopoty z zapisem wyrazów w poprawnej formie gramatycznej

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych

• dawać łatwiejsze zadania
• nie wyrywać do natychmiastowej odpowiedzi, dawać więcej czasu na zastanowienie się i przypomnienie słówek, zwrotów
• dawać więcej czasu na opanowanie określonego zestawu słówek
• w fazie prezentacji leksyki zwolnić tempo wypowiadanych słów i zwrotów, a nawet wypowiadać je przesadnie poprawnie
• można pozwolić na korzystanie z dyktafonu podczas lekcji
• nowe wyrazy objaśniać za pomocą polskiego odpowiednika, w formie opisowej, podania synonimu, antonimu, obrazka, tworzenia związku z nowym wyrazem
• w zapamiętywaniu pisowni stosować wyobrażanie wyrazu, literowanie, pisanie palcem na ławce, pisanie ze zróżnicowaniem kolorystycznym liter
• przy odczytywaniu tekstu przez nauczyciela pozwalać na korzystanie z podręcznika
• w nauczaniu gramatyki można stosować algorytmy w postaci graficznej wykresów, tabeli, rysunków
• podczas prezentacji materiału zestawiać zjawiska gramatyczne języka polskiego ze zjawiskami gramatycznymi charakterystycznymi dla języka obcego
• prowadzić rozmówki na tematy dotyczące uczniów
• dawać więcej czasu na wypowiedzi ustne i prace pisemne
• liberalnie oceniać poprawność ortograficzną i graficzną pisma
• oceniać za wiedzę i wysiłek włożony w opanowanie języka, kłaść większy nacisk na wypowiedzi ustne

 

1. Uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim

 

Niedorozwój umysłowy (upośledzenie umysłowe) charakteryzuje się istotnie niższym niż przeciętne funkcjonowaniem intelektualnym z jednocześnie współwystępującym ograniczeniem w zakresie dwóch lub więcej spośród następujących umiejętności przystosowawczych: porozumiewania się, samoobsługi, trybu życia domowego, uspołecznienia, korzystania z dóbr społeczno-kulturalnych, samodzielności, troski o zdrowie i bezpieczeństwo, umiejętności szkolnych, organizowania czasu wolnego i pracy.

 

Osoby z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim mają zróżnicowany potencjał rozwojowy. Jest to zaburzenie o charakterze globalnym (wszystkie funkcje i procesy psychiczne odbiegają od normy), dlatego ich trudności w uczeniu się wynikają z zaburzeń: spostrzegania, uwagi, pamięci, myślenia, mowy, sprawności motorycznych, ale także procesów emocjonalnych, motywacyjnych, adaptacji społecznej.

 

W szczególności uczniowie ci mają problemy z:

 

• postrzeganiem które jest niedokładne, wybiórcze, węższe zakresowo
• występują zaburzenia analizy i syntezy spostrzeżeń
• koncentracja uwagi, która jest krótkotrwała, mało podzielna i łatwo ulega zakłóceniu (nadmiernie odwracalna). Bardzo trudno jest skoncentrować ich uwagę zwłaszcza, gdy podejmują rozwiązanie zadań sprawiających trudności
• pamiecią logiczną, która jest u nich w dużym stopniu zaburzona
• odtwarzanie zapamiętanych informacji odbywa się według zapamiętanej kolejności
• mają trudności z odpytywaniem wyrywkowym, często po prostu nie rozumieją tego, czego wyuczyły się na pamięć
• mają trudności w posługiwaniu się wyuczoną tabliczką mnożenia, bo wymaga to wybiórczego stosowania zapamiętanych wiadomości
• potrzebują również większej liczby powtórzeń, aby utrwalić zapamiętane informacje. Rozwój mowy u dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim często bywa opóźniony, jednakże z uwagi na stosunkowo dobrą pamięć mechaniczną są w stanie (przy dobrej stymulacji środowiskowej) opanować znaczny zasób słownictwa, chociaż: mają trudności w rozumieniu znaczenia wypowiedzi oraz w samodzielnym tworzeniu dłuższych wypowiedzi (twórcze stosowanie mowy)
• częściej też w porównaniu z dziećmi w normie intelektualnej występują u nich wady wymowy
• z uwagi na częste zaniedbanie środowiskowe można zaobserwować też używanie wulgaryzmów i wyrażeń slangowych
• mają stosunkowo dobrze rozwiniętą mowę odtwórczą, ale słabiej funkcjonuje u nich twórczy wymiar mowy
• osoby z upośledzeniem umysłowym
• zaburzenie orientacji przestrzennej
• niski poziom sprawności grafomotorycznej
• słaba koncentracja uwagi
• liczne i nasilone wady wymowy
• wolniejsze tempo pracy
• zaburzenia rozumienia znaczenia wypowiedzi
• zaburzenia analizy i syntezy (wzrokowej, słuchowej, wzrokowo-słuchowej)
• trudności w rozpoznawaniu liter oraz w czytaniu
• trudności w rozumieniu przeczytanego tekstu
• istotnie zaburzony poziom rozumienia wszelkich reguł, zasad, definicji
• utrudnione tworzenie pojęcia liczby
• ograniczenia procesów pamięciowych
• brak zrozumienia treści zadań tekstowych i trudności w ich rozwiązywaniu
• zaburzenia wyobraźni przestrzennej utrudniające rozumienie i wykonywanie zadań geometrycznych
• trudności w orientowaniu się w stosunkach czasowych i posługiwaniu się nimi
• kłopoty w powiązaniu nowych informacji z poprzednio zapamiętanymi
• słaby poziom stosowania umiejętności w praktyce
• mała samodzielność w wykonywaniu zadań
• często występująca nadpobudliwość psychoruchowa lub zahamowanie
• brak krytycyzmu
• trudności w antycypacji zachowa
• podatność na negatywne wpływy otoczenia
• niski poziom motywacji
• mała wrażliwość na potrzeby innych
• częste przejawy agresji

 

 

Nauczyciel, który podejmuje pracę z uczniem z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim na II etapie edukacyjnym, powinien znać przebieg i charakterystykę rozwoju ucznia na poprzednich etapach edukacyjnych. Na tej podstawie powinien przeprowadzić analizę wiadomości i umiejętności, jakie uczeń powinien już nabyć. Powinien stwierdzić jaki zakresy wiedzy uczeń już opanował, a jakie wymagają dalszej pracy. Ważne jest, aby zapewnić uczniowi możliwość powracania do pewnych treści, by utrwalać wiadomości szczególnie ważne w dalszym kształceniu i w życiu codziennym.

 

Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych

 

• stosować takie strategie pomocy uczniowi, które umożliwią mu zrozumienie istoty zadnia lub zagadnienia. Służyć temu mogą odpowiednie metody pracy (problemowa, zadawania pytań, praktycznego działania czy oparta na przeżywaniu), środki dydaktyczne (modele, filmy, plansze, interaktywne wizualizacje itp.) oraz formy organizacyjne (zwłaszcza praca w grupach),
• eksperymentować i doświadczać, gdyż w edukacji uczniów z upośledzeniem umysłowym pełnią one  szczególną rolę.
• dalszym ciągu rozwijać sprawności językowe, a w tym kształtowanie złożonych struktur gramatycznych oraz budowanie dłuższych wypowiedzi powiązanych w logiczną całość.
• pracować nad spójnością wypowiedzi uczniów i rozwojem ich słownika oraz kształtowaniem umiejętności argumentowania, prowadzenia rozmowy.
• systematyczne powtarzać i utrwalać wiedzę,
• należy prezentować i powtarzać wiedzę w różnych kontekstach, formach oraz z wykorzystaniem różnych środków dydaktycznych,
• realizacja podstawy programowej - ograniczenia się do najważniejszych aspektów omawianego zagadnienia, bazowania na pamięci mechanicznej ucznia, dzielenia treści na małe kroki oraz podejmowania dodatkowych działań wizualizujących treści.
• zminimalizować nadmiar rozpraszających bodźców;
• dbać o wymianę informacji między nauczycielami i rodzicami na temat osiągnięć i trudności ucznia;
• dawać uczniom odczuć, że to co robią jest ważne i ciekawe.
• Ocenianie powinno uwzględniać:

• aktualne możliwości ucznia, jak i jego ograniczenia,
• wkład pracy,
•  
• samodzielność w wykonywanych działaniach,
• poziom umiejętności,
• motywację do pracy,
•  
• postępy w rozwoju na miarę indywidualnych możliwości.

 

       Opracowując ocenę ucznia z upośledzeniem umysłowym, nauczyciel musi pamiętać o rzetelnym, sprawiedliwym ujęciu jego postępów. Niewątpliwie ułatwi to współpracę z innymi członkami grona pedagogicznego i rodziną dziecka, a także uchroni przed koniecznością spełniania ich niemożliwych do realizacji żądań.

Określając wymagania dydaktyczno-wychowawcze wobec dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, należy pamiętać o konieczności zapewnienia im poczucia bezpieczeństwa, któremu sprzyja stałość i jasność reguł obowiązujących w szkole i klasie. Dzięki temu nauczycielowi będzie łatwiej uniknąć błędów związanych z określaniem adekwatnych wymagań, aby nie były zbyt niskie ani nadmierne.