Historia

Kalendarium Nowego Miasta Lubawskiego

XIV wiek 

• 1320 – pierwsze wzmianki o parafii w grodzie Julenburg (identyfikowanym z późn. Nowym Miastem)
• 1325 – pierwsza wzmianka o założeniu miasta (Novum Forum) przez komtura Otto von Lutterberga w Kronice Prus Piotra z Dusburga
• 1334-1343 – Nowe Miasto siedzibą wójtostwa krzyżackiego
• 1353 (13 września) – akt nadania praw miejskich przez Wielkiego Mistrza Winricha von Kniprode
• 1384 (15 kwietnia) – potwierdzenie praw miejskich przez Wielkiego Mistrza Konrada von Rotenstein
• ok. 1400 – budowa kaplicy w Łąkach

XV wiek 

• 1410 (15 lipca) – bitwa pod Grunwaldem, po stronie Krzyżaków wystąpiła 26 chorągiew (trzy rogi jelenie splecione w krąg w białym polu)zamku Bratian i Nowego Miasta
• 1410 (16 lipca) – wojska polsko litewskie zajmują miasto
• 1411 (1 lutego) – na mocy traktatu pokojowego w Toruniu Nowe Miasto pozostało w rękach Zakonu
• 1414 (13 marca) – w wyniku działań wojennych w tzw. wojnie głodowej miasto zostało częściowo zniszczone
• 1422 (27 września) – Nowe Miasto jednym z gwarantów pokoju melneńskiego
• 1440 (14 marca) – w Kwidzynie przedstawiciele Nowego Miasta wzięli udział w zawiązaniu Związku Pruskiego
• 1444 (21 grudnia) – ponowny akt nadania praw miejskich wydany przez Wielkiego Mistrza Konrada von Erlichshausen
• 1451 – Nowe Miasto wystąpiło ze Związku Pruskiego
• 1453 (8 sierpnia) – ponowny akt nadania praw miejskich wydany przez Wielkiego Mistrza Ludwika von Erlichshausen
• 1454 (4 lutego) – Związek Pruski wypowiedział posłuszeństwo Zakonowi. Krzyżaków wypędzono z wielu miast m.in. z Nowego Miasta
• 1454 (25 maja) – w Toruniu podpisano akt hołdu złożonego królowi Polski Kazimierzowi Jagiellończykowi. Widnieją pod nim podpisy m.in. przedstawicieli Nowego Miasta. Jednak w trakcie wojny trzynastoletniej Nowe Miasto wielokrotnie stawało po stronie krzyżackiej
• 1457 – w Nowym Mieście prozakonna kapituła chełmińska wybrała Andrzeja Sandberga kandydatem na biskupa chełmińskiego
• 1466 (19 października) – podpisanie w Toruniu układu pokojowego między Królestwem Polskim a Państwem Krzyżackim, na mocy którego Nowe Miasto ma znaleźć się w granicach Korony.
• 1468 (20 września) – ustalono ostatecznie termin przejścia Nowego Miasta w ręce polskie, (13 grudnia) wojska krzyżackie opuściły Nowe Miasto
• 1469 – wzmianki o "Nowym Myastku"

XVI wiek

• 1521-1524 Nowe Miasto wraca na okres czterech lat pod rządy Zakonu
• 1527 – parafia nowomiejska przechodzi pod administrację biskupów chełmińskich
• 1534 (2 października) w Nowym Mieście odbył się sejmik z udziałem Mikołaja Działyńskiego
• 1535 (7 lutego) król Zygmunt I powołał Jana Działyńskiego na urząd podkomorzego dobrzyńskiego
• 1545 – do miasta dociera reformacja
• 1580 (8 marca) w Nowym Mieście zebrała się komisja celem przeprowadzenia rewizji prawa chełmińskiego

XVII wiek 

• 1624 – starosta bratiański Paweł Działyński wraz z żoną Jadwigą założył fundację klasztoru w Nowym Mieście i sprowadził do niego reformatów (z siedzibą w prepozyturze św. Jerzego na przedmieściu)
• 1628 – oblężenie miasta przez Szwedów. W trakcie oblężenia Nowego Miasta ranny w policzek został Gustaw II Adolf.
• 1629 – Lisowczycy palą klasztor i przedmieścia Nowego Miasta
• 1639 (16 lutego) Fundacja klasztoru została przeniesiona do Łąk
• 1656 – miasto razem z Bratianem zostaje przez Karola X Gustawa (króla szwedzkiego) nadane za wierność Szwedom Bogusławowi Radziwiłłowi
• koniec XVII w. – renowacja kościoła i nowe fundacje proboszcza Jana Ewertowskiego

XVIII wiek

• 1703 (26 lipca) III wojna północna – w mieście i okolicach stanął korpus szwedzki, który ogołocił miasto i okolice z żywności
• 1711 – epidemia dżumy w mieście
• 1752 (4 czerwca) – aktu koronacji wizerunku Matki Boskiej Łąkowskiej w klasztorze w Łąkach, koronami papieskimi (poświęconymi przez papieża Benedykta XIV) dokonał biskup Leski.
• 1772 (6 sierpnia) I rozbiór Polski, w wyniku którego Nowe Miasto przechodzi pod władzę Królestwa Prus

XIX wiek 

• 1806 – pożar ratusza miejskiego
• 1807 (9 lipca) traktat pokojowy w Tylży, na mocy którego Nowe Miasto weszło w skład Księstwa Warszawskiego
• 1815 – zgodnie z ustaleniami Kongresu Wiedeńskiego Nowe Miasto ponownie znalazło się w granicach Prus
• 1816 - najstarsza wzmianka o gminie żydowskiej w mieście
• 1818 (1 kwietnia) wszedł w życie nowy podział administracyjny Prus Zachodnich, Nowe Miasto stało się stolicą powiatu lubawskiego
• 1824-1827 – budowa kościoła ewangelickiego w miejscu spalonego ratusza
• 1827 -powstanie pierwszej apteki
• 1828-1831 – epidemia cholery
• 1848-1849 – ponowna epidemia cholery
• 1848 (10 maja) odbyło się zebranie wyborców do parlamentu frankfurckiego, podczas którego mieszkańcy miasta opowiedzieli się za przynależnością do Polski
• 1854 – oddanie do użytku szosy do Biskupca
• 1857-1858 – budowa synagogi żydowskiej przy obecnej ulicy Kazimierza Wielkiego
• 1864 – oddanie do użytku szosy do Lubawy
• 1868 (1 października) – otwarcie szkoły średniej (przeniesienie progimnazjum z Kurzętnika)
• 1868 – ukończenie szosy do Kurzętnika
• 1875 (27 września) zamknięcie przez rząd pruski klasztoru w Łąkach
• 1877 – oddanie do użytku szosy do Lidzbarka
• 1882 (6 maja) spłonął kościół w Łąkach, cudowny obraz przeniesiono do kościoła nowomiejskiego
• 1884 (1 sierpnia) uruchomienie kolei żelaznej Nowe Miasto – Lubawa
• 1885 (12 lipca) powstała korporacja strażacka
• 1893 (4 kwietnia) powstał polski Bank Ludowy
• 1895 – powołanie Towarzystwa Ludowego
• 1897 – powstanie lokalnego oddziału Hakaty
• 1898 – oddanie do użytku budynku nowej szkoły (dzis. gimnazjum)
• 1898 (3 maja) w siedzibie Towarzystwa Ludowego odbyło się spotkanie w sprawie powstania chóru "Harmonia"

XX wiek 

okres do 1920 roku [edytuj]

• 1900-1905 włączenie do miasta tzw. Przedmieścia Kurzętnickiego (Pacołtowa)
• 1902 – uruchomiono linię kolejową Brodnica – Iława
• 1904 – uruchomienie elektrowni miejskiej
• 1907-1908 – budowa szpitala powiatowego, fundacja Friedricha Lange
• 1912 – ukończenie przebudowy kościoła ewangelickiego
• 1918 (12 listopada) powstanie Rady Robotniczej i Rady Żołnierskiej, funkcję kontrolerów niemieckiego landrata objęli Krebs, Binerowski, Dobrzyński
• 1918 (14 listopada) – patriotyczny wiec z inicjatywy Dotychczasowego Komitetu Obywatelskiego i wybór delegatów na Polski Sejmu Dzielnicowy i do Powiatowej Rady Ludowej w Lubawskie
• 1918 (listopad) -powstanie parafialnej Rady Ludowej
• 1919 – wprowadzenie języka polskiego do szkół
• 1919 (28 czerwca) traktat wersalski przyznaje większość Pomorza Gdańskiego (w tym Nowe Miasto) na powrót Polsce
• 1919 (sierpień) – powstaje drużyna piłkarska przy Tow. Katolickiej Młodzieży – prototyp KS Drwęca
• 1919 (październik) – otwarcie pierwszego kina (w sali Hotelu Polskiego)
• 1919 (13 listopada) powołanie Juliana Sasa-Jaworskiego Polskim Delegatem Powiatowym przy landraturze
• 1919 (14 grudnia) powstanie Polskiego Czerwonego Krzyża
• 1920 (17 stycznia) państwo niemieckie oficjalnie oddaje władzę w mieście
• 1920 (19 stycznia) do Nowego Miasta od strony Kurzętnika wkraczają wojska polskie, niemiecki Grenzschutz wycofuje się do Iławy
• 1920 (12 lutego) powstało gniazdo Sokoła
• 1920 (1 maja) otwarcie przedszkola prowadzonego przez Stowarzyszenie Pań Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo
• 1920 – utworzenie Kasy Chorych (instytucja ubezpieczeniowa)

okres międzywojenny 

• 1921 (5 stycznia)ukazał się pierwszy numer "Drwęcy"
• 1921 (15 maja) utworzono Powiatową Komendę Państwowej
• 1921 (9 listopada) pierwsze wybory do polskiej Rady Miejskiej
• 1927 – powstanie Uniwersytetu Ludowego przy Tow. Czytelni Ludowych
• 1931 (9 lutego) wiec bezrobotnych pod starostwem
• 1931 (kwiecień) – powołanie Akcji Katolickiej
• 1934 (1 sierpnia) ukazał się pierwszy numer sanacyjnej "Gazety Lubawskiej"
• 1935 (1 stycznia) – otwarcie ośrodka zdrowia przy ul. Tylickiej (dzis. Wojska Polskiego)
• 1935 (lipiec) – oddanie do użytku stadionu (od 1936 roku noszącego imię Józefa Piłsudskiego)
• 1937 (28 lutego) zarządzenie ministra spraw wewnętrznych, na mocy którego od 1 września 1937 roku w miejsce "Nowemiasto/Pomorze", "Nowemiasto n/Drwęcą" zaczęto używać obecnej nazwy miasta – Nowe Miasto Lubawskie
• 1938 – otwarcie ośrodka przy ul. Łąkowskiej (dzis. Grunwaldzkiej)
• 1939 (30 sierpnia) ukazał się ostatni numer gazety "Drwęca"

II wojna światowa 

• 1939 (3 września) miasto zajęły wojska niemieckie
• 1939 (9 września) pierwsze egzekucje Polaków (małżeństwo Kulikowskich)
• 1939 (7 grudnia) odbyła się publiczna egzekucja Polaków przy ówczesnej ulicy Kopernika
• 1945 (21 stycznia) do miasta od strony Tylic wkraczają wojska radzieckie II Frontu Białoruskiego i polskie

okres po II wojnie światowej 

• 1945-1950 – miasto w granicach woj. pomorskiego z siedzibą w Bydgoszczy
• 1946 powołano do życia Powiatową i Miejską Bibliotekę Publiczną
• 1947 (styczeń -luty) pokazowe procesy przeciwko niepodległościowemu podziemiu w sali kina "Bajka"
• 1948 (maj) władze wojewódzkie poparły zmianę nazwy powiatu z "lubawski" na "nowomiejski"
• 1948 (19 lipca) zmiana nazw większości ulic
• 1949 (26 marca) zbiorowe pochówki uprzednio ekshumowanych żołnierzy na cmentarzu nowomiejskim
• 1950 – w Bydgoszczy odbył się proces Jana Jedy i jego towarzyszy z Polskiej Organizacji Młodzieży Katolickiej
• 1950 – miasto wraz z powiatem włączono do woj. olsztyńskiego

XX wiek, II połowa 

• 1958 – oddanie do użytku Spółdzielczego Domu Kultury
• 1958 – przebudowa zboru poewangelickiego na kino "Harmonia"
• 1958 (1 października) uroczystości z okazji stulecia Prywatnego Instytutu Katolickiego, który dał początek nowomiejskiemu liceum
• 1959 – powstanie Muzeum Ziemi Lubawskiej
• 1961 (27 lipca) rzeka Drwęca na całej długości wraz z dopływami uznana została za rezerwat przyrody (Monitor nr 71 z 1961 r.)
• 1962 (13 maja) odsłonięto pomnik pod Nawrą "Ofiarom faszyzmu – mieszkańcy ziemi nowomiejskiej", autorem pomnika jest rzeźbiarz Ryszard Wachowski
• 1964 (1 września) – oddanie do użytku szkoły podstawowej przy ul. Jagiellońskiej
• 1964 – pierwsze osiedlenia ludności narodowości romskiej w mieście
• 1968 (21 września) przekazanie nowego budynku bibliotece publicznej
• 1971 (21 października) kościół parafialny pod wezwaniem św. Tomasz Apostoła podniesiony został przez Ojca Świętego Pawła VI do tytułu Bazyliki mniejszej
• 1975 (1 czerwca) w wyniku reformy administracyjnej zlikwidowano powiat nowomiejski
• 1975 (1 września) powstał Zespół Szkół (od 4 maja 1977 im Cypriana Kamila Norwida)
• 1977 (1 stycznia) powołanie Nowomiejskiego Domu Kultury (oficjalna inauguracja 24 września)
• 1980 (jesień) -powstanie lokalnych struktur NSZZ Solidarność
• 1981 (13 grudnia) wprowadzenie stanu wojennego, aresztowanie lokalnych przywódców Solidarności
• 1987 (1 września) – zlikwidowano linię kolejową Nowe Miasto Lubawskie – Zajączkowo Lubawskie
• 1989 (kwiecień) powstanie Komitetu Obywatelskiego
• 1989 (22 października) odbyło się pierwsze zebranie poświęcone wydaniu lokalnej gazety "Drwęca"
• 1989 (grudzień) ukazał się numer okazowy gazety "Drwęca"
• 1990 (6 czerwca) pierwszym niekomunistycznym burmistrzem wybrano Jana Jedę
• 1990 (3 września) powstał Zespół Szkół Rolniczych
• 1999 (1 stycznia) w wyniku reformy administracyjnej kraju powstał powiat nowomiejski
• 2000 (3 kwietnia) – odbył się ostatni kurs pociągu na trasie Iława – Tama Brodzka