Podstawa programowa
- PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU PRZYRODAII etap edukacyjny: klasy IVCele kształcenia – wymagania ogólneI. Zaciekawienie światem przyrody.Uczeń stawia pytania dotyczące zjawisk zachodzących w przyrodzie, prezentuje postawębadawczą w poznawaniu prawidłowości świata przyrody przez poszukiwanie odpowiedzi napytania: „dlaczego?”, „jak jest?”, „co się stanie, gdy?”.II. Stawianie hipotez na temat zjawisk i procesów zachodzących w przyrodzie i ichweryfikacja.Uczeń przewiduje przebieg niektórych zjawisk i procesów przyrodniczych, wyjaśnia prostezależności między zjawiskami; przeprowadza obserwacje i doświadczenia według instrukcji,rejestruje ich wyniki w różnej formie oraz je objaśnia, używając prawidłowej terminologii.III. Praktyczne wykorzystanie wiedzy przyrodniczej.Uczeń orientuje się w otaczającej go przestrzeni przyrodniczej i kulturowej; rozpoznajesytuacje zagrażające zdrowiu i życiu oraz podejmuje działania zwiększające bezpieczeństwowłasne i innych, świadomie działa na rzecz ochrony własnego zdrowia.IV. Poszanowanie przyrody.Uczeń zachowuje się w środowisku zgodnie z obowiązującymi zasadami; działa na rzeczochrony przyrody i dorobku kulturowego społeczności.V. Obserwacje, pomiary i doświadczenia.Uczeń korzysta z różnych źródeł informacji (własnych obserwacji, badań, doświadczeń,tekstów, map, tabel, fotografii, filmów), wykonuje pomiary i korzysta z instrukcji (słownej,tekstowej i graficznej); dokumentuje i prezentuje wyniki obserwacji i doświadczeń; stosujetechnologie informacyjno-komunikacyjne.Treści nauczania – wymagania szczegółowe1. Ja i moje otoczenie. Uczeń:1) wymienia czynniki pozytywnie i negatywnie wpływające na jego samopoczuciew szkole oraz w domu i proponuje sposoby eliminowania czynników negatywnych;2) wyjaśnia znaczenie odpoczynku (w tym snu), odżywiania się i aktywności ruchowejw prawidłowym funkcjonowaniu organizmu;3) wymienia zasady prawidłowego uczenia się i stosuje je w życiu;4) opisuje prawidłowo urządzone miejsce do nauki ucznia szkoły podstawowej;5) uzasadnia potrzebę planowania zajęć w ciągu dnia i tygodnia; prawidłowo planujei realizuje swój rozkład zajęć w ciągu dnia;6) nazywa zmysły człowieka i wyjaśnia ich rolę w poznawaniu przyrody, stosujezasady bezpieczeństwa podczas obserwacji przyrodniczych;7) podaje przykłady przyrządów ułatwiających obserwację przyrody (lupa, mikroskop,lornetka), opisuje ich zastosowanie, posługuje się nimi podczas prowadzonychobserwacji;8) podaje przykłady roślin i zwierząt hodowanych przez człowieka, w tym w pracowniprzyrodniczej, i wymienia podstawowe zasady opieki nad nimi;9) rozpoznaje i nazywa niektóre rośliny (w tym doniczkowe) zawierające substancjetrujące lub szkodliwe dla człowieka i podaje zasady postępowania z nimi.2. Orientacja w terenie. Uczeń:1) wyznacza kierunki na widnokręgu za pomocą kompasu, gnomonu;2) obserwuje widomą wędrówkę Słońca w ciągu doby, miejsca wschodu, górowaniai zachodu Słońca, w zależności od pory roku, wskazuje zależność między wysokościąSłońca a długością cienia;3) orientuje plan, mapę w terenie, posługuje się legendą;4) identyfikuje na planie i mapie topograficznej miejsce obserwacji i obiektyw najbliższym otoczeniu, określa wzajemne położenie obiektów na planie, mapietopograficznej i w terenie;5) posługuje się podziałką liniową do określania odległości, porównuje odległośćna mapie z odległością rzeczywistą w terenie;6) wykonuje pomiary np. taśmą mierniczą, szacuje odległości i wysokości w terenie;7) rozróżnia w terenie i na modelu formy wypukłe i wklęsłe, wskazuje takie formyna mapie poziomicowej.3. Obserwacje, doświadczenia przyrodnicze i modelowanie. Uczeń:1) obserwuje wszystkie fazy rozwoju rośliny, dokumentuje obserwacje;2) obserwuje i nazywa zjawiska atmosferyczne zachodzące w Polsce;3) obserwuje i rozróżnia stany skupienia wody, bada doświadczalnie zjawiska:parowania, skraplania, topnienia i zamarzania (krzepnięcia) wody;4) posługuje się pojęciem drobina jako najmniejszym elementem budującym materię,prezentuje za pomocą modelu drobinowego trzy stany skupienia ciał (substancji);5) opisuje skład materii jako zbiór różnego rodzaju drobin tworzących różne substancjei ich mieszaniny;6) prezentuje na modelu drobinowym właściwości ciał stałych, cieczy i gazów(kształt i ściśliwość);7) podaje przykłady ruchu drobin w gazach i cieczach (dyfuzja) oraz przedstawia tezjawiska na modelu lub schematycznym rysunku;8) obserwuje proste doświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną ciał stałychoraz przeprowadza, na podstawie instrukcji, doświadczenia wykazujące rozszerzalnośćcieplną gazów i cieczy;9) podaje przykłady występowania i wykorzystania rozszerzalności cieplnej ciałw życiu codziennym, wyjaśnia zasadę działania termometru cieczowego;10) wykonuje i opisuje proste doświadczenia wykazujące istnienie powietrza i ciśnieniaatmosferycznego; buduje na podstawie instrukcji prosty wiatromierz i wykorzystujego w prowadzeniu obserwacji;11) wymienia nazwy składników pogody (temperatura powietrza, opady i ciśnienieatmosferyczne, kierunek i siła wiatru) oraz przyrządów służących do ich pomiaru,podaje jednostki pomiaru temperatury i opadów stosowane w meteorologii;12) obserwuje pogodę, mierzy temperaturę powietrza oraz określa kierunek i siłęwiatru, rodzaje opadów i osadów, stopień zachmurzenia nieba, prowadzi kalendarzpogody;13) opisuje i porównuje cechy pogody w różnych porach roku, dostrzega zależnośćmiędzy wysokością Słońca, długością dnia a temperaturą powietrza w ciągu roku.4. Najbliższa okolica. Uczeń:1) rozpoznaje w terenie przyrodnicze (nieożywione i ożywione) oraz antropogeniczneskładniki krajobrazu i wskazuje zależności między nimi;2) wymienia i charakteryzuje czynniki warunkujące życie na lądzie;3) obserwuje i nazywa typowe organizmy lasu, łąki, pola uprawnego;4) opisuje przystosowania budowy zewnętrznej i czynności życiowych organizmówlądowych do środowiska życia, na przykładach obserwowanych organizmów;5) wskazuje organizmy samożywne i cudzożywne oraz podaje podstawowe różnicew sposobie ich odżywiania się;6) przedstawia proste zależności pokarmowe zachodzące między organizmami lądowymi,posługując się modelem lub schematem;7) rozpoznaje i nazywa warstwy lasu, charakteryzuje panujące w nich warunki abiotyczne;8) obserwuje zjawiska zachodzące w cieku wodnym, określa kierunek i szacuje prędkośćprzepływu wody, rozróżnia prawy i lewy brzeg;9) rozróżnia i opisuje rodzaje wód powierzchniowych;10) wymienia i charakteryzuje czynniki warunkujące życie w wodzie;11) obserwuje i nazywa typowe rośliny i zwierzęta żyjące w jeziorze lub rzece, opisujeprzystosowania ich budowy zewnętrznej i czynności życiowych do środowiskażycia;12) przedstawia proste zależności pokarmowe występujące w środowisku wodnym,posługując się modelem lub schematem;13) rozpoznaje i nazywa skały typowe dla miejsca zamieszkania: piasek, glina i innecharakterystyczne dla okolicy;14) opisuje glebę, jako zbiór składników nieożywionych i ożywionych, wyjaśniaznaczenie organizmów glebowych i próchnicy w odniesieniu do żyzności gleby.5. Człowiek a środowisko. Uczeń:1) prowadzi obserwacje i proste doświadczenia wykazujące zanieczyszczenienajbliższego otoczenia (powietrza, wody, gleby);2) wyjaśnia wpływ codziennych zachowań w domu, w szkole, w miejscu zabawyna stan środowiska;3) proponuje działania sprzyjające środowisku przyrodniczemu;4) podaje przykłady miejsc w najbliższym otoczeniu, w których zaszły korzystnei niekorzystne zmiany pod wpływem działalności człowieka;5) podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu środowiska na zdrowieczłowieka.6. Właściwości substancji. Uczeń:1) wymienia znane właściwości substancji (woda, cukier, sól kuchenna) i ich mieszanin(ocet, sok cytrynowy) występujące w jego otoczeniu;2) porównuje masy ciał o tej samej objętości, lecz wykonanych z różnych substancji;3) identyfikuje, na podstawie doświadczenia, ciała (substancje) dobrze i słabo przewodząceciepło;4) podaje przykłady przedmiotów wykonanych z substancji kruchych, sprężystychi plastycznych;5) podaje przykłady zastosowania różnych substancji w przedmiotach codziennegoużytku, odwołując się do właściwości tych substancji;6) bada wpływ czynników takich jak: woda, powietrze, temperatura, gleba na przedmiotyzbudowane z różnych substancji;7) wykazuje doświadczalnie wpływ różnych substancji i ich mieszanin (np. soli kuchennej,octu, detergentów) na wzrost i rozwój roślin, dokumentuje i prezentujewyniki doświadczenia;8) uzasadnia potrzebę segregacji odpadów, wskazując na możliwość ich ponownegoprzetwarzania (powołując się na właściwości substancji).7. Krajobrazy Polski i Europy. Uczeń:1) rozpoznaje na mapie hipsometrycznej niziny, wyżyny i góry;2) charakteryzuje wybrane krajobrazy Polski: gór wysokich, wyżyny wapiennej,nizinny, pojezierny, nadmorski, wielkomiejski, przemysłowy, rolniczy oraz wskazujeje na mapie;3) podaje przykłady zależności między cechami krajobrazu a formami działalnościczłowieka;4) wymienia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce, wskazuje na mapie parkinarodowe, podaje przykłady rezerwatów przyrody, pomników przyrody i gatunkówobjętych ochroną, występujących w najbliższej okolicy;5) wymienia najważniejsze walory turystyczne największych miast Polski, ze szczególnymuwzględnieniem Warszawy, Krakowa, Gdańska;6) lokalizuje na mapie Europy: Polskę oraz państwa sąsiadujące z Polską i ich stolice;7) opisuje krajobrazy wybranych obszarów Europy (śródziemnomorski, alpejski),rozpoznaje je na ilustracji oraz lokalizuje na mapie.8. Organizm człowieka. Uczeń:1) podaje nazwy układów narządów budujących organizm człowieka: układ kostny,oddechowy, pokarmowy, krwionośny, rozrodczy, wskazuje na planszy głównenarządy tych układów:a) układ kostny – elementy układu: czaszka, kręgosłup, klatka piersiowa, kończynygórne, kończyny dolne,b) układ oddechowy – jama nosowa, krtań, tchawica, oskrzela, płuca,c) układ pokarmowy – jama ustna, przełyk, żołądek, jelito cienkie, jelito grube,odbytnica,d) układ krwionośny – serce, naczynia krwionośne: żyły i tętnice,e) układ rozrodczy żeński – jajniki, jajowody, macica, pochwa i układ rozrodczymęski – jądra, nasieniowody, prącie;2) wymienia podstawowe funkcje poznanych układów człowieka;3) rozpoznaje i nazywa, na podstawie opisu, fotografii lub rysunku, etapy rozwojuczłowieka (zarodkowy i płodowy, okres noworodkowy, niemowlęcy, poniemowlęcy,przedszkolny, szkolny, wieku dorosłego, starości);4) opisuje zmiany zachodzące w organizmach podczas dojrzewania płciowego;5) wykazuje doświadczalnie, że czynnikiem niezbędnym do spalania jest tlen, identyfikujeprodukty spalania i oddychania: dwutlenek węgla, para wodna oraz podajeich nazwy;6) opisuje rolę zmysłów w odbieraniu wrażeń ze środowiska zewnętrznego;7) bada właściwości ogniskujące lupy, powstawanie obrazu widzianego przez lupęi podaje przykłady zastosowania lupy;8) wskazuje rodzaje źródeł dźwięku, bada doświadczalnie zależność powstającegodźwięku od np. naprężenia i długości struny;9) bada rozchodzenie się dźwięków w powietrzu i ciałach stałych;10) porównuje prędkości rozchodzenia się dźwięku i światła na podstawie obserwacjizjawisk przyrodniczych, doświadczeń lub pokazów.9. Zdrowie i troska o zdrowie. Uczeń:1) podaje przykłady negatywnego wpływu wybranych gatunków zwierząt, roślin,grzybów, bakterii i wirusów na zdrowie człowieka, wymienia zachowaniazapobiegające chorobom przenoszonym i wywoływanym przez nie;2) wymienia zasady postępowania z produktami spożywczymi od momentu zakupudo spożycia (termin przydatności, przechowywanie, przygotowywanie posiłków);3) wymienia zasady prawidłowego odżywiania się i stosuje je;4) podaje i stosuje zasady dbałości o własne ciało (higiena skóry, włosów, zębów,paznokci oraz odzieży);5) charakteryzuje podstawowe zasady ochrony narządów wzroku i słuchu;6) wyjaśnia znaczenie ruchu i ćwiczeń fizycznych w utrzymaniu zdrowia;7) podaje przykłady właściwego spędzania wolnego czasu, z uwzględnieniem zasadbezpieczeństwa w czasie gier i zabaw ruchowych oraz poruszania się po drodze;8) opisuje zasady udzielania pierwszej pomocy w niektórych urazach (stłuczenia,zwichnięcia, skaleczenia, złamania, ukąszenia, użądlenia), potrafi wezwać pomocw różnych sytuacjach;9) podaje przykłady zachowań i sytuacji, które mogą zagrażać zdrowiu i życiu człowieka(np. niewybuchy i niewypały, pożar, wypadek drogowy, jazda na łyżwachlub kąpiel w niedozwolonych miejscach);10) wyjaśnia znaczenie symboli umieszczonych np. na opakowaniach środków czystościi korzysta z produktów zgodnie z ich przeznaczeniem;11) wymienia podstawowe zasady bezpiecznego zachowania się w domu, w tymposługiwaniasię urządzeniami elektrycznymi, korzystania z gazu, wody;12) wyjaśnia negatywny wpływ alkoholu, nikotyny i substancji psychoaktywnych nazdrowie człowieka, podaje propozycje asertywnych zachowań w przypadku presjiotoczenia;13) wymienia zasady zdrowego stylu życia i uzasadnia konieczność ich stosowania.10. Zjawiska elektryczne i magnetyczne w przyrodzie. Uczeń:1) podaje przykłady zjawisk elektrycznych w przyrodzie (np. wyładowania atmosferyczne,elektryzowanie się włosów podczas czesania);2) demonstruje elektryzowanie się ciał i ich oddziaływania na przedmioty wykonanez różnych substancji;3) wymienia źródła prądu elektrycznego i dobiera je do odbiorników, uwzględniającnapięcie elektryczne;4) opisuje skutki przepływu prądu w domowych urządzeniach elektrycznych, opisujei stosuje zasady bezpiecznego obchodzenia się z urządzeniami elektrycznymi;5) buduje prosty obwód elektryczny i wykorzystuje go do sprawdzania przewodzeniaprądu elektrycznego przez różne ciała (substancje);6) uzasadnia potrzebę i podaje sposoby oszczędzania energii elektrycznej;7) bada i opisuje właściwości magnesów oraz ich wzajemne oddziaływanie, a takżeoddziaływanie na różne substancje;8) buduje prosty kompas i wyjaśnia zasadę jego działania, wymienia czynniki zakłócająceprawidłowe działanie kompasu.11. Ziemia we Wszechświecie. Uczeń:1) opisuje kształt Ziemi z wykorzystaniem jej modelu – globusa;2) wymienia nazwy planet Układu Słonecznego i porządkuje je według odległości odSłońca;3) wyjaśnia założenia teorii heliocentrycznej Mikołaja Kopernika;4) bada doświadczalnie prostoliniowe rozchodzenie się światła i jego konsekwencje,np. camera obscura, cień;5) bada zjawisko odbicia światła: od zwierciadeł, powierzchni rozpraszających,elementów odblaskowych; podaje przykłady stosowania elementów odblaskowychdla bezpieczeństwa;6) prezentuje za pomocą modelu ruch obiegowy i obrotowy Ziemi;7) odnajduje zależność między ruchem obrotowym Ziemi a zmianą dnia i nocy;8) wykazuje zależność między ruchem obiegowym Ziemi a zmianami pór roku.12. Lądy i oceany. Uczeń:1) wskazuje na globusie: bieguny, równik, południk zerowy i 180°, półkule, kierunkigłówne oraz lokalizuje kontynenty, oceany i określa ich położenie względemrównika i południka zerowego;2) wskazuje na mapie świata: kontynenty, oceany, równik, południk zerowy i 180°,bieguny;3) charakteryzuje wybrane organizmy oceanu, opisując ich przystosowania w budowiezewnętrznej do życia na różnej głębokości;4) opisuje przebieg największych wypraw odkrywczych, w szczególności KrzysztofaKolumba i Ferdynanda Magellana.13.Krajobrazy świata. Uczeń:1) charakteryzuje warunki klimatyczne i przystosowania do nich wybranych organizmóww następujących krajobrazach strefowych: lasu równikowego wilgotnego,sawanny, pustyni gorącej, stepu, tajgi, tundry, pustyni lodowej;2) opisuje krajobrazy świata, w szczególności: lasu równikowego wilgotnego, sawanny,pustyni gorącej, stepu, tajgi, tundry, pustyni lodowej, rozpoznaje je na ilustracjioraz lokalizuje na mapie;3) rozpoznaje i nazywa organizmy roślinne i zwierzęce typowe dla poznanych krajobrazów;4) podaje przykłady współzależności między składnikami krajobrazu, zwłaszcza międzyklimatem (temperatura powietrza, opady atmosferyczne) a rozmieszczeniemroślin i zwierząt.14. Przemiany substancji. Uczeń:1) podaje przykłady przemian odwracalnych: topnienie, krzepnięcie i nieodwracalnych:ścinanie białka, korozja;2) odróżnia pojęcia: rozpuszczanie i topnienie, podaje przykłady tych zjawisk z życiacodziennego;3) bada doświadczalnie czynniki wpływające na rozpuszczanie substancji: temperatura,mieszanie;4) podaje i bada doświadczalnie czynniki wywołujące topnienie i krzepnięcie (temperatura)oraz parowanie i skraplanie (temperatura, ruch powietrza, rodzaj cieczy,wielkość powierzchni);5) odróżnia mieszaniny jednorodne od niejednorodnych, podaje przykłady takichmieszanin z życia codziennego;6) proponuje sposoby rozdzielania mieszanin jednorodnych i niejednorodnych(filtrowanie, odparowanie, przesiewanie).15. Ruch i siły w przyrodzie. Uczeń:1) opisuje różne rodzaje ruchu;2) interpretuje prędkość jako drogę przebytą w jednostce czasu, wyznacza doświadczalnieprędkość swojego ruchu, np. marszu lub biegu;3) bada doświadczalnie siłę tarcia i oporu powietrza oraz wody, określa czynniki,od których te siły zależą, podaje przykłady zmniejszania i zwiększania siły tarciai oporu w przyrodzie i przez człowieka oraz ich wykorzystanie w życiu codziennym.ZALECANE WARUNKI I SPOSÓB REALIZACJIPodział treści nauczania dla poszczególnych klas należy rozpocząć od tego, co jest dzieckunajlepiej znane, czyli od najbliższej okolicy, a następnie poszerzyć je o treści dotyczącePolski i świata.Głównymi obszarami aktywności ucznia w ramach przedmiotu powinny być:1) obserwowanie i mierzenie;2) doświadczanie;3) prowadzenie doświadczeń;4) dokumentowanie i prezentowanie;5) stawianie pytań i poszukiwanie odpowiedzi.Szkoła powinna zapewnić warunki do bezpiecznego prowadzenia zajęć badawczych iterenowych, obserwacji i doświadczeń. Część obserwacji i doświadczeń powinna miećcharakter ciągły lub okresowy w powiązaniu np. ze zmianami pór roku lub stanów pogody.Podczas prowadzenia zajęć proponuje się wykorzystywanie przedmiotów codziennego użytkuoraz produktów stosowanych w gospodarstwie domowym.
PRZYRODA – Podstawa programowa (dla klas V-VI)
Cele edukacyjne
1. Zainteresowanie światem, jego różnorodnością, bogactwem i pięknem.
2. Rozumienie zależności istniejących w środowisku przyrodniczym.
3. Zdobycie umiejętności obserwacji zjawisk przyrodniczych i dokonywania ich opisu.
4. Poznanie współzależności człowieka i środowiska.
5. Poznanie zachowań sprzyjających bezpieczeństwu ludzi i przyrody.
6. Wyrobienie poczucia odpowiedzialności za środowisko.
Zadania szkoły
1. Dostarczanie wiedzy na temat człowieka, udzielanie uczniowi pomocy w rozumieniu samego siebie.
2. Przekazywanie wiedzy na temat budowy i złożoności świata ożywionego i nieożywionego oraz warunków życia.
3. Umożliwianie prowadzenia obserwacji środowiska w najbliższej okolicy oraz poznawanych regionach.
4. Przeprowadzanie ćwiczeń kształtujących umiejętność orientowania się w terenie i na mapie.
5. Umożliwianie prowadzenia obserwacji zjawisk przyrodniczych, wykonywania prostych eksperymentów i interpretowania ich wyników.
6. Pobudzanie wrażliwości uczniów na piękno świata i wartość życia.
7. Kształtowanie postawy szacunku do zwierząt i przyrody oraz odpowiedzialności za ich stan.
Treści nauczania
1. Wspólne cechy budowy i czynności organizmów.
2. Złożoność świata żywego, znaczenie różnych sposobów jego porządkowania.
3. Przykłady różnorodności roślin, grzybów i zwierząt oraz środowisk ich życia.
4. Opis miejsca zamieszkania (formy terenu, skały, wody, gleba, roślinność).
5. Warunki życia ludzi w najbliższym otoczeniu.
6. Orientacja w terenie, szkic, plan, mapa.
7. Krajobraz najbliższej okolicy - obserwacje i opisy:
1) składniki naturalnego krajobrazu,
2) sposoby zagospodarowania obszaru,
3) ludzie i kultura,
4) zależność życia ludzi od czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych.
8. Krajobrazy nizinne, wyżynne i górskie:
1) środowisko i jego zagospodarowanie (na przykładzie wybranych krajobrazów Polski),
2) krajobrazy naturalne i przekształcone przez człowieka,
3) przykłady pozytywnego i negatywnego zagospodarowania przestrzeni,
4) krainy Polski.
9. Wybrane krajobrazy świata:
1) lądy i kontynenty,
2) oceany.
10. Pogoda i klimat, obserwacje meteorologiczne.
11. Właściwości różnych substancji i ich zastosowanie:
1) metale i niemetale,
2) mieszaniny jednorodne i niejednorodne,
3) woda i roztwory wodne; rozpuszczanie i krystalizacja,
4) właściwości materii o różnych stanach skupienia,
5) przemiany chemiczne znane z życia codziennego (np. spalanie, korozja, ścinanie białka).
12. Kinetyczno - molekularny model budowy materii.
13. Podstawowe zjawiska fizyczne:
1) mechaniczne,
2) elektryczne i magnetyczne,
3) optyczne i akustyczne.
14. Czynności życiowe człowieka, etapy rozwoju człowieka ze szczególnym uwzględnieniem dojrzewania biologicznego, zasady higieny.
15. Znaczenie wybranych gatunków roślin, grzybów i zwierząt dla człowieka.
16. Bakterie i wirusy - zagrożenia i korzyści dla człowieka.
17. Substancje szkodliwe dla organizmów żywych i ich oddziaływanie na środowisko przyrodnicze.
18. Wpływ człowieka na środowisko przyrodnicze.
19. Wpływ środowiska na zdrowie człowieka:
1) substancje szkodliwe i ich wpływ na organizm człowieka,
2) rola wody, powietrza, gleby, ich odtwarzalność, czystość i skażenie.
20. Ziemia w Układzie Słonecznym, obserwacje astronomiczne.
21. Podróże i odkrycia geograficzne.
Osiągnięcia
1. Całościowe postrzeganie rzeczywistości przyrodniczej.
2. Obserwowanie przyrodniczych składników środowiska i ich opis.
3. Gromadzenie i integrowanie wiedzy koniecznej do opisywania zjawisk przyrody.
4. Rozpoznawanie stanów fizjologicznych organizmu człowieka. Dbałość o zdrowie przez stosowanie zasad higieny i korzystanie z różnych form rekreacji.
5. Dostrzeganie walorów przyrodniczych najbliższego regionu, znajomość prawnie chronionych obiektów i obszarów przyrodniczych. Rozpoznawanie, z wykorzystaniem atlasów i prostych kluczy, pospolitych gatunków roślin i zwierząt.
6. Dostrzeganie zależności między czynnikami środowiska przyrodniczego i kulturowego.
7. Wyjaśnianie zjawisk fizycznych i astronomicznych.
8. Obserwowanie i identyfikowanie różnorodnych substancji i procesów chemicznych w najbliższym otoczeniu.
9. Właściwe korzystanie z dostępnych produktów chemicznych.
10. Dostrzeganie wpływu działalności człowieka na środowisko przyrodnicze.
11. Orientowanie się w terenie.
12. Czytanie i interpretowanie map, wykresów, tabel.
13. Rozwiązywanie prostych zadań problemowych dotyczących miejsca zamieszkania i okolicy.
14. Dostrzeganie kulturowych walorów najbliższego regionu.