SZTUKA STAROŻYTNA

Jej częściami składowymi są: sztuka starożytnych Egipcjan, Greków i Rzymian.

Sztuka starożytnego Egiptu
Rozwijała się przede wszystkim na terenie Egiptu, lecz silny wpływ wywarła na sztukę basenu Morza Śródziemnego. Jej początki sięgają początku IV tysiąclecia p.n.e.

MALARSTWO :
  - głównie malarstwo ścienne, związane nierozerwalnie z architekturą
  - rysunki na papirusach

ARCHITEKTURA :
  - monumentalne budowle skalne
  - grobowce:
  - mastaby
  - piramidy
  - grobowce wykuwane w skale
  - wielkie świątynie

RZEŹBA :
  - w kamieniu
  - w drewnie
  - posągi władców, dostojników i urzędników

RZEMIOSŁO ARTYSTYCZNE :
  - naczynia
  - biżuteria
  - wyroby ze szkła
  - meblarstwo

GŁÓWNE ZABYTKI :
- Sfinks
- piramida Cheopsa w Gizie
- świątynie w Luksorze i Karnaku



Sztuka starożytnej Grecji
Mianem tej sztuki określa się twórczość Greków na Półwyspie Bałkańskim, wyspach Morza Egejskiego, w Azji Mniejszej, południowej Italii, na Sycylii oraz wybrzeżach Morza Śródziemnego i Czarnego. Poprzedziła ją sztuka mykeńska.

Okres I - archaiczny
MALARSTWO :
  - malarstwo różnobarwne na ceramice

ARCHITEKTURA :
 domy i małe świątynie w typie megaronu
 początek budownictwa monumentalnego od VII w

RZEŹBA :
  - drobne figurki z terakoty
  - rzeźby z brązu i kości słoniowej

Okres II - klasyczny
MALARSTWO :
  - sztalugowe
  - ścienne
  - pojawiają się sceny rodzajowe i iluzjonizm
  - czerwonofigurowe zdobnictwo wazowe

ARCHITEKTURA :
 - synteza 3 porządków:
 - jońskiego
 - doryckiego
 - korynckiego
 - miasta na 
planie prostokąta
  - monumentalizacja budowli użytkowych (stadiony, teatry)
  - nowy typ budowli sakralnych - tolosy

RZEŹBA :
  - kanon postaci ludzkiej w ruchu
  - rzeźby w brązie, kamieniu, marmurze, granicie, alabastrze
  - akty kobiece

CHARAKTERYSTYCZNE CECHY
- UMIAR
- HARMONIA
- LOGIKA
- JEDNOŚĆ KOMPOZYCJI

Okres III - hellenistyczny
MALARSTWO :
  - ścienne
  - sztalugowe ukazujące pejzaż, martwą naturę

ARCHITEKTURA :
  - rozkwit budownictwa użytkowego (np. latarnie morskie)
  - domy z perystylem

RZEŹBA :
  - pojawia się niesamowita ekspresja i realizm

CHARAKTERYSTYCZNE CECHY
- RÓŻNORODNOŚĆ TEMATYCZNA
- BARDZIEJ LAICKA I UNIWERSALNA

Okres IV - rzymski

GŁÓWNE ZABYTKI i OSIĄGNIĘCIA :
- latarnia w Faros
- rzeźby: "Nike", "Grupa Laokoona", "Dyskobol"

GŁÓWNI TWÓRCY :
- Fidiasz (r)
- Myron (r)
- Parrasjas (m)
- Hippodamos (a)


Sztuka starożytnego Rzymu
Jest to sztuka państwa rzymskiego: miasta - Rzymu, prowincji oraz Italii. Najważniejszym ośrodkiem był Rzym, ale pełny obraz kanonów obowiązujących od VI w. p.n.e do początków V w. n.e dały miasta takie jak Pompeje i Herkulanum. Sztuka ta podatna była na różnorakie wpływy: w okresie królewskim dominowały wpływy sztuki etruskiej; w czasie republikańskim zaczęły napływać kanony greckie, a styl obowiązujący w cesarstwie był zlepkiem kultury hellenistycznej z tą, panującą na prowincjach rzymskich.

MALARSTWO :
  - monumentalne malarstwo ścienne

ARCHITEKTURA :
  - pojawiają się nowe materiały budowlane: cegła wypalana, cement
  - zastosowanie sklepienia
  - monumentalne świątynie
  - budynki użyteczności publicznej (termy, akwedukty, łaźnie, teatry)
  - łuki triumfalne
  - domy z atrium oraz podmiejskie wille
  - piętrowe domy czynszowe
  - rezydencje cesarzy
  - mauzolea

RZEŹBA :
  - przewaga rzeźby portretowej
  - historyczne sceny w formie płaskorzeźby

GŁÓWNE ZABYTKI :
- willa Hadriana w Tivoli
- pałac Dioklecjana w Splicie
- mauzoleum Hadriana w Rzymie
- Panteon w Rzymie
- Forum Romanum

SZTUKA RENESANSU

Inaczej zwana sztuką odrodzenia. Powstała we Włoszech w XV w.

MALARSTWO :
  - pojawia się tempera, malarstwo olejne
  - fresk
  - portret, pejzaż
  - dążono do pełnoplastycznego odtworzenia postaci w trójwymiarowej przestrzeni

ARCHITEKTURA :
  - nowe układy przestrzenne budowli (centralne budole z kopułami)
  - nowożytne typy budowli świeckich - pałac miejski
  - stosowanie antycznych porządków architektonicznych i dekoracyjnych
  - rozkwit urbanistyki (miasta zakładane na regularnym planie geometrycznym)

RZEŹBA :
  - realistyczne popiersia portretowe
  - posąg konny
  - akty
  - medalierstwo


CHARAKTERYSTYCZNE CECHY
- ODWOŁYWANIE SIĘ DO WZORÓW ANTYKU
- ZWROT KU NATURZE
- KULT CZŁOWIEKA WSZECHSTRONNIE
WYKSZTAŁCONEGO


GŁÓWNE ZABYTKI I OSIĄGNIĘCIA :
- kaplica zygmuntowska na Wawelu
- "Dama z łasiczką"
- "Mona Lisa"
- "Szkoła ateńska"

GŁÓWNI TWÓRCY :
- Leonardo da Vinci
- Donato Bramante
- Michał Anioł
- Raffaello Santi (Rafael)

SZTUKA BAROKU

Ten kierunek kultury europejskiej zapoczątkowany we Włoszech, później objął swym zasięgiem też niektóre kraje Ameryki Łacińskiej. Trwał od II poł. XVI w. do I poł. XVIII w.

MALARSTWO :
  - religijne o tematyce mistyczno-symboliczno-martyrologicznej
  - sceny mitologiczne, alegoryczne, historyczne
  - portret
  - pejzaż, martwa natura
  - tematyka rodzajowa
  - grafika (miedzioryt i akwaforta)

ARCHITEKTURA :
  - fasady parawanowe, wieże, kopuły, plany eliptyczne
  - typ pałacu między dziedzińcem a ogrodem

RZEŹBA :
  - sztukaterie
  - rzeźby w kamieniu i drewnie
  - pomniki, nagrobki, posągi


CHARAKTERYSTYCZNE CECHY
- DYNAMIKA
- BOGACTWO
- EFEKTY ŚWIATŁOCIENIOWE
- ŁĄCZENIE ARCHITEKTURY, MALARSTWA I 
RZEŹBY

GŁÓWNE ZABYTKI :
- Kolumna Zygmunta III Wazy w Warszawie
- Pałac w Wilanowie
- pałac wersalski

GŁÓWNI TWÓRCY :
- Rembrandt
- D. Zimmermann

SZTUKA ROKOKO

Ten styl europejski uważany jest często za ostatnią fazę baroku. Trwał w latach 1720-80.

MALARSTWO :
  - sceny fete galante i fete champetre

ARCHITEKTURA :
  - architektura wnętrz

RZEŹBA :
  - snycerstwo dekoracyjne


CHARAKTERYSTYCZNE CECHY
- ZWIĄZEK Z KULTURĄ DWORSKĄ
- TENDENCJE SENTYMENTALNE
- SIELANKOWOŚĆ
- LEKKOŚĆ I WYKWINTNOŚĆ FORMY
- MOTYWY EGZOTYCZNE

GŁÓWNI TWÓRCY :
- J.H. Fragonard
- G. Boffrand

SZTUKA OŚWIECENIA

W epoce oświecenia sztuka nie miała jednolitego charakteru stylowego ani ideowego. Wpływały na nią rozbieżne poglądy filozoficzne, moralne i polityczne.

Zaistniały natomiast liczne przemiany instytucjonalne :
- akademizacja nauczania i profesjonalizacja twórczości artystycznej
- kształtowanie się świeckich form mecenatu prywatnego i publicznego
- organizacja nowych sposobów odbioru sztuki (muzea, wystawy publiczne)
- wydzielenie się nauki o pięknie i estetyce
- powstanie naukowej historii sztuki i archeologii
- powstanie krytyki artystycznej


CHARAKTERYSTYCZNA CECHA
- CHĘĆ DOTARCIA DO ŹRÓDEŁ I POWROTU
NIESKAŻONEGO STANU NATURALNEGO IDĄCA W
PARZE W ZAKWESTIONOWANIEM WARTOŚCI
CYWILIZACJI

SZTUKA KLASYCYSTYCZNA

Zwana krócej klasycyzmem. kierunek w literaturze, sztuce i muzyce. Nurt ten wystąpił już w XVII w., lecz najpełniej zaczął kształtować się w XVIII w.
II poł. XVIII w. nazwana została epoką wczesnego klasycyzmu. We Francji stylem Ludwika XVI, w Wielkiej Brytanii - Georgian Style lub stylem Adamów, w Polsce stylem Stanisława Augusta. W I poł. XIX w. wyróżnia się styl empire i regencji.

MALARSTWO :
  - tematyka historyczna, mitologiczna i alegoryczna
  - portret

ARCHITEKTURA :
  - centralne plany budowli
  - portyki, fronty
  - stosowanie klasycznych porządków architektonicznych i detali
  - nowe typy budowli: szkoły, kamienice, domy bankowe i handlowe

RZEŹBA :
  - tematyka historyczna, alegoryczna
  - portretowa
  - architektoniczna (fryzy, tympanony)


CHARAKTERYSTYCZNE CECHY
- NAWIĄZANIE DO ANTYCZNEJ SZTUKI GRECKIEJ
I RZYMSKIEJ ORAZ PÓŹNEGO RENESANSU
- DOSKONAŁOŚĆ


GŁÓWNE ZABYTKI :
- Łazienki w Warszawie
- Brama Brandenburska

GŁÓWNI TWÓRCY :
- D. Merlini
- M. Bacciarelli
- J.A.D. Ingres

SZTUKA ROMANTYZMU

Romantyzm to szeroki i wieloznaczny termin stosowany do różnych przejawów sztuki. Trwał w latach 1760-1850. Nie ma cech odrębnego stylu, jest raczej wyrazem podstawy uczuciowej i artystycznej.
Źródłami nowych tematów stały się mitologie celtyckie, germańskie, ludowe podania, narodowe legendy, poezja nieklasyczna i współczesna.

MALARSTWO :
  - wyobrażenia fantastyczne
  - symbolika
  - nowa ranga malarstwa pejzażowego i historycznego

ARCHITEKTURA :
  - nieregularne budowle epoki historyzmu
  - stylizowane naturalne założenia ogrodowe (parki krajobrazowe)

RZEŹBA :
  - typowa romantyczna tematyka
  - dynamiczna forma



CHARAKTERYSTYCZNE CECHY
- ODRZUCENIE PRZEKONANIA O RACJONALNYM
CHARAKTERZE SZTUKI
- ZWROT KU INTUICJI I WYOBRAŹNI
- RÓŻNORODNOŚĆ FORM ARTYSTYCZNYCH


GŁÓWNI TWÓRCY :
- P. Michałowski
- E. Delacroix
- F. Goya

SZTUKA REALISTYCZNA

Odnosi się praktycznie tylko do malarstwa. Kierunek artystyczny w XIX w. Występował też momentami w innych epokach.
Obrazy przedstawiały głównie życie codzienne, pejzaże, martwe natury, sceny rodzajowe i obyczajowe.


CHARAKTERYSTYCZNE CECHY
- ODTWARZANIE NA PODSTAWIE BEZPOŚREDNIEJ
OBSERWACJI
- PRZECIWSTAWIAŁ SIĘ AKADEMIZMOWI


GŁÓWNI TWÓRCY :
- J.F. Millet
- J. Chełmoński
- A. i M. Gierymscy


IMPRESJONIZM
Kierunek w malarstwie i rzeźbie. Trwał od ostatniego trzydziestolecia XIX w. do początków XX w. Był reakcją na akademizm. Na impresjonizm wpłynęło malarstwo romantyzmu i barwny drzeworyt japoński. Nazwa wzięła się od tytułu obrazu Claude'a Moneta "Impresja - wschód słońca", zaprezentowanego na wystawie w Paryżu.
Tematyka obrazów impresjonistów to: pejzaż, martwa natura, rzadziej kompozycje figuralne.


CHARAKTERYSTYCZNE CECHY
- MALARSTWO PLENEROWE UTRWALAJĄCE
BEZPOŚREDNIE WRAŻENIA ZMYSŁOWE
- SWOBODNA TECHNIKA
- NOWA KONSTRUKCJA OBRAZU
- SZKICOWOŚĆ


GŁÓWNI TWÓRCY :
- C. Monet
- A. Renoir
- E. Degas



POSTIMPRESJONIZM

Postimpresjonizm to zjawisko występujące we Francji w latach 1896-1905. Stanowiło odwrót od impresjonizmu, choć ten kierunek odznaczył swoje piętno na twórczości wielu postimpresjonistów. Charakterystyczne dla postimpresjonizmu była różnorodność poszukiwań artystycznych poszczególnych malarzy i grup.

GŁÓWNI TWÓRCY :
- Paul Cezanne
- Paul Gauguin


FOWIZM

Fowizm jest to kierunek w malarstwie francuskim, jedna spośród kilku, reakcja przeciwko impresjonizmowi.
Nazwa wzięła się od nazwy wystawy prac "Cagedes Fauves" ("Stado dzikich bestii").


CHARAKTERYSTYCZNE CECHY
- KOMPOZYCJA Z PŁASKICH PLAM
- BARWNOŚĆ
- RYSUNEK GRANICZĄCY Z DEFORMACJĄ


GŁÓWNI TWÓRCY :
- H. Matisse
- R. Duty


EKSPRESJONIZM

Kierunek w sztuce, literaturze, muzyce, teatrze, filmie na początku XX w. Istniał głównie w Niemczech. Opozycja wobec impresjonizmu, estetyzmu i naturalizmu.


CHARAKTERYSTYCZNE CECHY
- POSZUKIWANIE PRAWD ABSOLUTNYCH I UNIWERSALNYCH
- TENDENCJE MISTYCZNE, PACYFISTYCZNE
- DYNAMICZNY KONTRAST
- GROTESKA I KARYKATURA

GŁÓWNI TWÓRCY :
- Vincent van Gogh
- James Ensor

ABSTRAKCJONIZM

Zwany inczej sztuką abstrakcyjną, bezprzedmiotową lub nieprzedstawiającą. Jeden z kierunków sztuki plastycznej XX wieku.
Główne nurty to abstrakcja organiczna i geometryczna.


CHARAKTERYSTYCZNE CECHY
- GRA LINII, KOLORU, BRYŁ, PŁASZCZYZN
- REZYGNACJA Z PRZEDSTAWIANIA
OBSERWACJI NATURY

SURREALIZM

Zwany inaczej nadrealizmem. Awangardowy kierunek w sztuce, filmie oraz literaturze.

MALARSTWO :
  - kolaż
  - formy naturalistyczne
  - formy bliskie abstrakcji


CHARAKTERYSTYCZNE CECHY
- TWORZENIE WIZJI RZECZYWISTOŚCI NADREALNEJ
- INTERPRETACJA STANÓW PODŚWIADOMOŚCI
- GROTESKA, CZARNY HUMOR, PARODIA, NONSENS


GŁÓWNI TWÓRCY :
- S. Dali
- M. Duchamp
- J. Miro


KUBIZM

Kierunek w malarstwie i rzeźbie, zapoczątkowany we Francji. Sztuka XX wieku.

Dzieli się na 3 fazy :
I okres - prekubistyczny
II okres - kubizm analityczny:
- odrzucenie perspektywy
- rozbicie przedmiotu na elementy zgeometryzowane
III okres - kubizm syntetyczny:
- synteza przedmiotu przez swobodne zestawienie różnych elementów (m.in. kolaż)
- maksymalnie zgeometryzowany rysunek

GŁÓWNI TWÓRCY :
- P. Picasso
- G. Braque

DADAIZM

Awangardowy ruch literacko-artystyczny. Rozwijał się w latach 1916-1923 w Szwajcarii, Francji, Niemczech. Wyrósł na podłożu buntu przeciwko wojnie oraz współczesnej cywilizacji mieszczańskiej. Polega na swoistym infantylizmie, stąd też nazwa tego kierunku ( dziecięce "dada' - zabawka). Dadaizm wyraża bezsens i chaos rzeczywistości.

CHARAKTERYSTYCZNE CECHY
- WŁASNA KONCEPCJA SZTUKI
- SWOISTY PRYMITYWIZM I INFANTYLIZM
- STOSOWANIE TECHNIKI KOLAŻU I 
FOTOMONTAŻU

GŁÓWNI TWÓRCY :
- M. Duchamp
- F. Picabia

... - ART

Pop - Art
Tendencja w sztuce współczesnej, powstała na początku lat 60. XX wieku w USA.
Polega na tworzeniu kompozycji z gotowych przedmiotów, często poruszających się. Częste zastosowanie efektów dźwiękowych. Pop-Art wyróżnia różnorodność środków i technik. Zamierzeniem jest naśladowanie stylu reklam i komiksów.


Op - Art
Termin wprowadzony w 1964 roku w USA dla odmiany sztuki abstrakcyjnej. Celem Op-Artu jest wywołanie optycznej iluzji, złudzenia ruchu i/lub przestrzenności poprzez odpowiednią kompozycję i dynamikę barw i rytmów. Op-Art ma różnorodne zastosowanie: od okładek płyt, gazet; poprzez obrazy, aż po zastosowanie na tkaninach (ubrania i meble).